*İSLAMİ ORTA ASYA TÜRK YAZI DİLİNİN İLK EVRESİ KARAHANLI TÜRKÇESİDİR.
*11- 13 YY ARASINDA GELİŞEN YAZI DİLİDİR.
*BU DÖNEMİN DEVAMI OLAN HAREZM VE ÇAĞATAY TÜRKÇESİDİR.
*KARAHANLI TÜRKLERİ SATUK BUĞRA HAN IN İSLAMİYETİ KABULÜ İLE İSLAM –TÜRK DEVLETİ KURMUŞ OLDULAR.
*KARAHANLILARIN HANGİ TÜRK BOYUNDAN ÇIKTIĞINA DAYANAN TEORİLER:
1.UYGUR TEORİSİ
2.YAĞMA TEORİSİ
3.ÇİĞİL TEORİSİ
4.TÜRKMEN TEORİSİ
5.TU- CHÜE TEORİSİ
* BU TEORİLERİN EN DOĞRU KABUL EDİLENİ KARLUK TEORİSİNE GÖRE KARAHANLI SÜLALESİ KARLUK HANEDANINA DAYANIR.
*KUTADGU BİLİG VE DİVANÜ LÜGATİT TÜRK TAVGAÇ ULUG BUĞRA KARA HAN ZAMANINDA YAZILMIŞTIR.
*ORHON VE UYGUR TÜRKÇESİNİN DEVAMI SAYILAN KARAHANLI DÖNEMİ TÜRKÇESİ İÇİN ‘’ HAKANİYE TÜRKÇESİ’’ TERİMİ KULLANILIR.
* ESKİ TÜRKÇE ORHON TÜRKÇESİ İLE BAŞLAR VE ESKİ UYGUR TÜRKÇESİ İLE DEVAM EDER.
* 11. YY BAŞLAYAN KRAHANLI TÜRKÇESİ ORAT TÜRKÇENİN BAŞLANGICI KABUL EDİLİR.
* K.GRONBECH TARİHSEL DÖNEMLERİNİ ŞU ŞEKİLDE AYIRMIŞTIR:
1.ESKİ TÜRKÇE: ORHON
2.ORTA TÜRKÇE: KARAHANLI,ÇAĞATAY,OSMANLICA METİNLER
3:YENİ TÜRKÇE
GÜNEY TÜRKÇESİ:OSMANLI,AZERİ,TÜRKMEN
KUZEY TÜRKÇESİ
DOĞU TÜRKÇESİ
KIPÇAK TÜRKÇESİ
BATI TÜRKİSTAN AĞIZLARI
*A.VON GABAİN İSE ORHON VE UYGUR YAZITLARI METİNLERİN TAMAMINI ESKİ TÜRKÇE İÇİNDE DEĞERLENDİRİR.
*TÜR DİLİNİN DÖNEMLENDİRİLMESİ ÇALIŞMASINI YAPANLAR:
1.GRONBECH
2.A.VON GABAİN
3.LOUİS LİGETTİ
4.AHMET CAFEROĞLU
* BU ÇALIŞMALRIN HEPSİNDE KARAHANLI EKİ TÜRKÇE İÇİNDE DEĞİL ORTA TÜRKÇE DÖNEMİ İÇİNDE YER ALMIŞTIR.VE KARAHANLI TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ ESERLER ORTA TÜRKÇENİN BAŞLANGICI KABUL EDİLMİŞTİR.
*ORTA TÜRKÇE TERİMİNİ KARAHANLI TÜRKÇESİ İÇİN İLK DEFA CARL BROCKELMAN KULLANMIŞTIR.
KUTADGU BİLİG:
*YUSUF HAS HACİP YAZMIŞTIR.
*1069-1070 YILI ARASINDA TAMAMLAMIŞTIR.
*BALASGUNDA BAŞALDIĞI ESERİ KAŞGARDA BİTİRMİŞİTR.
*BUĞRA KARAHAN EBU ALİ HASAN ADINA 18 AYDA YAZMIŞTIR.
*ESERİ MEYDANA GETİRİKEN FİRDEVSİNİN ŞEHNAMESİNDEN ETKİLENMİŞ.
*YUSUF HAS HACİP ESERİNDE 4 SOYUT KAVRAMI KİŞİLEŞTİRMİŞ
1.KÜN TOLDI:ADALETİ TEMSİL- HÜKÜMDAR
2.AY TOLDI:BAHT VE TALİHİ TEMSİL-VEZİR
3.ÖGDÜLMİŞ:AKIL VE ANLAYIŞI TEMSİL-VEZİRİN OĞLU
4.ODGURMUŞ:DÜNYA İŞLERİNİN SONUNU TEMSİL-VEZİRİN KARDEŞİ
*BU 4 KAVRAM DIŞINDA:
KÜSEMİŞ, ERSİG,KUMARU VARDIR
*KUTADGU BİLİG TÜRK EDEBİYATINDAN BİZE KADAR GELEN İLK TEVHİD VE MÜNACAAT ÖRNEĞİDİR.
*DİDAKTİK BİR ESERDİR VE MESNEVİ TARZINDA YAZILMIŞTIR.
*BİR SİYASETNAMEDİR.
*BEYİTLER HALİNDE YAZILMIŞTIR.
*ÜÇ YAZMA NÜSHASI VARDIR:
1.VİYANA(HERAT):BULUNAN İLK NÜSHADIR.UYGUR HARFLİDİR.
2.FERGANA:ARAP HARFLİDİR.:ARAP HARFLİ
3.MISIR:ARAP HARFLİ
DİVANÜ LÜGATİT TÜRK
*KAŞGARLI MAHMUT TARAFINDAN YAZILMIŞLTIR.
*1072 DE YAZMIŞ 1077 DE BİTİRMİŞİTR.
*ANSİKLOPEDİK BİR SÖZLÜKTÜR
*ARAPLARA TÜRKÇE ÖĞRETMEK AMACIYLA YAZILMIŞTIR.
*TÜRK DİLİNİN LEHÇELERE GÖRE DİLBİLGİSİ KURALLARINI BAŞARIYLA İLK KE BELİRLEMİŞİTİR.
*HEM HALK HEM DE AYDIN ZÜMRE ŞİİRİ OLMAK ÜZERE İKİ KOLDA GELİŞMİŞİTİR
ŞİİRLERİNDE KULLANILAN NAZIM BİRİMİ BEYİT VE DÖRTLÜKTÜR
*TEK YAZMA NÜSHASI ALİ EMİRİ TARAFINDAN BULUNMUŞTUR.
ATABETÜL HAKAYIK
*12. YY YAZILDIĞI TAHMİN EDİLİR.
*MANZUM ÖĞÜT VE ÖĞRETİCİ AHLAK KİTABIDIR.
*MUHAMMED İSPEHSALAR BEYE YAZILMIŞTIR.
*EDİP AHMET YÜKNEKİ TARFINDAN YAZILMIŞTIR.
*13 BÖLÜMDEN OLUŞAN ESERDE 4 BEYİT 101 DÖRTLÜK VARDIR.
*BİLİNEN 4 NÜSHASI VARDIR:
SEMERKANT:EN İYİ VE EN SEKİ TARİHLİ NÜSHADIR.UYGUR HARFLERİYE YAZILMIŞTIR.
AYASOFYA:UYGUR VE ARAP HARFLİ
TOPKAPI:ARAP HARFLİ
UZUNKÖPRÜ(SEYİT ALİ):ARAP HARFLİ
KURAN TERCÜMELERİ:
1.TÜRK İSLAM ESERLERİ MÜZESİ:KARAHNLI TÜRKÇESİYULE YAZILMIŞ VE EN ESKİ OLAN
2.ANONİM TEFSİR:HAREZM TÜRKÇESİ İLE YAZILMIŞ VE VELİ ZEKİ TODAN TARAFINDAN FERGANA DA BULUNMUŞ
3.MANCHESTER-JOHN RYLANDS NÜSHASI:KARAHANLI TÜRKÇESİYLE
4.TAŞKENT ÖZBEK BİLİMLER AKADEMİSİ:KARAHNLI TÜRKÇESİYLE
KARAHANLI TÜRKÇESİYE YAZILMIŞ ESERLER ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR
KUTADGU BİLİG ÜZERİNE YAPILAN ÇAILŞMALAR
*AMEDEE JAUBERT KUTADGU BİLİG İ BİLİM DÜNYASINA TANITMIŞTIR..
*ESER ÜZERİBNE İLKİNCİ ÇALIŞMA HERMAN VAMNBERYY AİTTİR.
*R.R ARAT KUTADGU BİLİG İN ÜÇ NÜSHASINI KARIŞTIRARAK ESERİN METNŞİNİ YAYIMLAR.
*DİĞER BİR ÇALIŞMA SEMİH TEZCAN TARAFINDAN YAPILMIŞ
*KUTADGU BİLİGİN SADECE DİLKBİLGİSİ ÜZERİNE ÇALIŞMA YAPAN AHMET BİCAN ERCİLASUN
* KUTADGU BİLİG İN İLK AYRINTILI GRAMER ÇAILŞMASI NECMETTİN
HACIEMİNOĞLU
DİVANÜ LÜGATİT TÜRK ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR
*ESER ÜZERİNE İLK YAYIN KİLİSLİ RIFAT BİLGE TARAFINDAN YAPILMIŞ
*DLT SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE İLK DEFA CARL BROCKELMANN
*ESER BESİM ATALAY TARAFINDAN TÜRKÇEYE ÇEVRİLMİŞ.
*ATABETÜL HAKAYIK ÜZERİNE TEK ÇALIŞMA R.R.ARAT TARAFINDAN YAPILMIŞTIR.
KURAN TERCÜMELERİ ÜZERİNE ÇALIŞMALAR
1.ABDULLAH KÖK TARAFINDAN DOKTORA TEZİ
2.ANAONİM TEFSİR SÖZ VARLIĞI A.K. BOROVKOV
3.RYNALDS NÜSHASI ECKMAN TARAFINDAN HAZIRLANMIŞ LİGETTİ ÖNSÖZÜYLE YAYIMLANMIŞTIR.
4.TAŞKENT TERCÜMESİ ÜZERİNE A.A.SEMENOW ÇALIŞMIŞ
HAREZM TÜRKÇESİ VE TARİHİ
*HAREZM 11-13 YY KARAHANLI TÜRKÇESİ TEMELİNDE OĞUZ VE KIPÇAK TÜRKÇELERİNDEN OLUŞAN YAZI DİLİNİN ADIDIR.
*13. YY DAN İTİBAREN ÜRÜN VERMEY BAŞLAR.
*ORTA TÜRKÇENİN İKİNCİ KISMINI TEŞKİL EDER
*KARAHANLI VE ÇAĞATAY ARASINDA GEÇİŞ DÖNEMİDİR
*14 YY DA ALTIN ÇAĞINI YAŞAR.
*14 YY DAN SONRA YERİNİ ÇAĞATAYA BIRAKIR.
*HAREZM TÜRKÇESİ ESERLERİ
1.MUKADDİMET’ÜL EDEP:
*ZEMAHŞERİ TARFINDAN HAREZM ŞAHI ATSIZ A SUNULMUŞ
*ARAPÇAYI ÖĞRETMEK İÇİN SÖZLÜK TÜRÜNDE ESER
*BİLİNEN EN ESKİ NÜSHA YOZGAT(ZAJACZKOWSKİ TARAFINDAN)
*ŞUSTER NÜSHASI(NURİ YÜCE)
*MOĞOLCA NÜSHASI(N.N.POPPE)
*MOĞOLCA NÜSHASI SÖZLÜK KISMI (M.S.KAÇALİN)
*BİLİNEN 20 YAZMASI VARDIR.
*1128-1144 YILLARI ARASINDA YAZILDI.
2.KISASÜL ENBİYA(NEBİLERİN KISSASI):
*HAREZM TÜRKÇESİ DÖNEMİNİN İLK ESERİSİR.
*RABGUZİ TARFINDAN YAZILMIŞ
*TÜRKİYE DE İLK YAYIN AYSU ATA
*EN ESKİ NUSHA LONDRA BRİTİSH MUSEUM(GRONBECH TARAFINDAN)
*ESERİN PARİS LONDRA DA BİR,PETRSBURG DA ALTI,PARİSTE BRİ,BAKÜ DE VE İSVEÇ TE İKİ NÜSHASI VARDIR
*BOESCHOTEN,VANDAMME VE SEMİH TEZCAN KARŞILAŞTIRMALI NEŞRİ VE İNGİLİZCE ÇEVİRİSİNİ YAPTILAR.
3.MÜİNÜL MÜRİD(MÜRİDİN YARDIMCISI)
*İSLAM TARAFINDAN YAZILMIŞTIR.
*YERLİ DİL ÖZELLİKLERİ GÖSTERİR
*DÖRTLÜKLERLE YAZILMIŞ
*BİLİNE TEK NÜSHA BURSA KÜTÜPHANESİ
* RECEP TOPARLI TARAFINDAN YAYIMLAN
*KUTADGU BİLİG VE ATABETÜL HAKAYIK İLE AYNI VEZİNDE YAZILMIŞ
*
3.NECHÜL FERADİS(CENNETLERİN AÇIK YOLU)
*KIRK HADİS ÇEVİRLERİNİN İLK ÖRNEĞİDİR.
*MAHMUT BİN ALİ TARFINDAN YAZILMIŞ
*ESERİN PARİS,İSTANBUL(YENİ CAMİİ),KAZAN VE KIRIM DA NÜSHALARI BULUNUR.
*İSTANBUL(YENİ CAMİİ)NÜSHASI ECKMANN TARAFINDAN YAYIMLANMIŞ
*ESERİN DİL ÖZELLİKLERİ ALİ FEHMİ KARAMANLIOĞLU
*YENİ CAMİİ NÜSHASI TAM VE HAREKELİDİR.
*PARİS NÜSAHASI BAŞTAN VE SONDAN EKSİKTİR
*ESER DÜNYA VE AHİRETTE MUTLU OLMAK İÇİN MÜSLÜMANLARIN EL KİTABIDIR.
*ESER 14 FASIL 4 BAPTAN OLUŞUR
*HER FASIL ARAPÇA BİR HADİSLKE BAŞLAR
*ESERİN TAMAMININ YAZIÇEVRİMİ YAYIMLANMIŞTIR.
4.HÜSREV-Ü ŞİRİN
*GENCELİ NİZAMİ TARAFINFAN YAZILMIŞ
*KUTB UN AYNI ADLI ESERİNİN MELİKE HATUN ADINA HAREZM TÜRKÇESİYLE YAPILAN İLK MANZUM ÇEVİRİSİNİN BÜREKÜZOĞLU BERKE TARAFINDAN ÇOĞALTILAN YAZMASIDIR.
*MANZUM ROMANDIR
*ESERİN TAMAMI ÜZERİNE NECMEDDİN HACIEMİNOĞLU ÇALIŞMIŞ VE İSTANBULDA YAYIMLAMIŞ
*İLKİN ZAJACKOWSKİ TARAFINDAN ÇALIŞILMIŞ
* TELİF DEĞİL TERCÜMEDİR.
*4370 BEYİTTEN OLUŞUR
*BİLİNEN 3 YAZMASI VARDIR
* YAZILDIĞI BÖLGE ALTINORDA
5.MUHABBET- NAME
*HAREZMİ TARFINDAN MUHAMMED HOCA BEYE YAZILMIŞ
*11 KÜÇÜK NAME ŞEKLİNDE VE MESNEVİ TARZINDA
*BİRİ UYGUR ÜÇÜ ARAP HARFLİ 4 NÜSHASI VAR
*UYGUR HARFLİ NÜSHA:GANDJEİ VE SÇERBAK TARAFINDAN
*ARAP HARFLİ NÜSHA:EMİR NECİPOVİÇ NECİP TARFINDAN
6.MİRAC NAME
*NECHÜL FERADİSE BENZER YAZARSIZDIR.
*MİRAÇ VAKASINI ANLATIR.
*TEK YAZMA NÜSHA UYGUR HARFLİ OLUP PARİS NATİONALE DEDİR
*BU TEK NÜSHA HERATTE MANSUR BAHŞI TARFINDAN İSTİNSAH EDİLMİŞİTİR.
*ÇAĞATAYCA TERCÜMESİ SÜLEYMANİYE KÜTÜPHANESİNDEDİR
*COURTEİLLE ESERİ FARNSIZCAYA TERCÜME ETMİŞ.
7.OGUZ KAĞAN MENAKİBİ
*BİLİNEN TEK YAZMA NÜSHA PARİS NATİONALE UYGUR HARFLİDİR.
*ESERİN İLK NEŞRİ RADLOFF TARFINDAN
*W.BANG VE R.R.ARAT ESERİ ALMANCA TERCÜME ETTİ.
*R.R ARAT TÜRKÇEYE TERCÜME EDEREK YAYIMLADI.
* BU ESER İLİM ALEMİNCE OĞUZ KAĞAN DESTANI OLARAK BİLİNİR.
*ESERİN YAZARI VE YAZILDIĞI YER BELLİ DEĞİL.
*BAŞTAN SONA EKSİKTİR.
*1300 LÜ YILLARDA YAZILMIŞ
*21 VARAK(42 SAYFA )DAN OLUŞUR.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder