Öğrenme sürecinde farklı zeka türleri

Her öğrencinin kolaylıkla öğrenebildiği bir yol mutlaka vardır...

“Her öğrencinin kolaylıkla öğrenebildiği bir yol mutlaka vardır ve yine

her öğrencinin yetenekli olduğu bir beceri alanı vardır. Önemli olan

eğitimcilerin ve ailelerin çocuklarının ilgi ve yetenek alanlarını dikkatle

gözlemleyerek, onları kendilerini güçlü hissettikleri alanlara
yönlendirmeleri ve bu şekilde öğrenme süreçlerine yardımcı
olabilmeleridir.”
1980’li yıllara kadar zeka, IQ adı altında dilsel ve matematiksel
beceriler olarak tanımlanmış ve ölçülmüştür. Bu tanıma göre zekâ tek
parçalı, tek unsurludur. Bu temel varsayımın yanı sıra insanların
sabit bir zekâ ile doğduğu ve zekânın yaşam boyu çok az değişim
geçirdiği inancı geçerli olmuştur. Ancak son on yıldır şiddetli
eleştirilere hedef olan bu görüşler köklü bir değişim geçirmiştir.
Harward Üniversitesi profesörlerinden Nöro-psikolog Howard
Gardner beynin fizyolojik yapısı ile ilgili yaptığı çalışmalar sonucunda
1983’te yazdığı “ Aklın Çerçeveleri” adlı kitabında bugüne kadar
kültürümüzün zekâyı çok kısıtlı tanımladığı; oysa insanların birden
fazla zeka türüne sahipolduğu görüşünü ortaya atmıştır.
H. Gardner’a göre; her insanda farklı zeka türlerinin tümü vardır ve
bazıları diğerlerinden biraz daha gelişmiştir. Kuramcının varlığına
dikkat çektiği bu zeka türlerine, başka araştırmacılar yenilerini de
eklemektedir.
Çoklu Zeka Kuramının İlkeleri
İnsanlar farklı zekâ türlerine sahiptirler.
--Her insanın kendine özgü bir zekâ profili vardır.
--Bütün zekâlar dinamiktir.
--İnsandaki zekâlar tanımlanabilir ve geliştirilebilir.
--Her insanın kendi zekâ türlerini tanıyabilme ve geliştirebilme olanağı
vardır.
--Her bir zekâ; bellek, dikkat, algı ve sorun çözme açısından farklıdır.
--Bir zekânın kullanımı sırasında, diğer zekâlardan da yararlanılabilir.
--Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inanç zekâların gelişiminde etkilidir.
--Bütün zekâlar, insanın kendisini gerçekleştirmesi yolunda farklı ve
özel kaynaklardır.
--Şu anda bilinen zekâ türlerinden daha farklı zekâlar da olabilir.
Çoklu Zeka Kuramına Göre Farklı Zeka Türleri
1- Dilsel - Sözel Zeka: Sözcüklerle düşünme ve ifade etme, dildeki
anlamları değerlendirme, sözcüklerdeki anlamları kavrayabilme, şiir
okuma, mizah, hikaye anlatma, dilbilgisi, mecazi anlatım, soyut ve
simgesel düşünme, kavram oluşturma ve yazma gibi karmaşık
olayları içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir.
Dilsel-Sözel zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Sözcük hazineleri
çok geniştir. Masal, hikaye ya da fıkra anlatmaktan zevk alırlar.
Okumayı, sözcük oyunlarını ve bulmaca çözmeyi çok severler.
Kafiyeli sözcükleri bulup kullanmaktan ve tekerlemeleri hızla
söylemekten hoşlanırlar. Adlar, yerler, günler v.b. şeyler konusunda
hafızaları iyidir. Başkaları ile yüksek düzeyde sözel ilişki kurarlar.
Küçük çocuklar kendilerine kitap okunmasından ya da hikaye
anlatılmasından hoşlanırlar. Yaşından beklenenden daha iyi
yazarlar.
2- Mantıksal - Matematiksel Zeka:  Sayılarla düşünme, hesaplama,
mantıksal ilişkiler kurma, sonuç çıkartma, hipotez üretme, problem
çözme, eleştirel düşünme, geometrik şekiller gibi soyut sembollerle
çalışma, bilginin parçaları arasında ilişki kurma becerisidir.
Mantıksal - Matematiksel zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Her
şeyin nasıl çalıştığını merak eder ve sorular sorarlar. Matematik en
sevdikleri derstir. Matematiksel oyunlar onlara çok zevkli gelir.
Dama, satranç gibi düşündüren oyunları oynamaktan zevk alırlar.
Mantığa dayalı yapboz ya da matematiksel yetenek soruları çözmek
çok hoşlarına gider. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru
sorarlar. Soyut ve kavramsal düşünebilirler. Sebep-sonuç ilişkisi
kurarlar. Bilgiler arasında bağlantılar kurarlar. Güçlü bir
muhakemeleri vardır. Hesaplama ve sayma, sınıflandırma ve
kategorize etme, bilmeceler/bulmacalar, strateji oluşturma ve
oyunlar, karşılaştırma yapma gibi çalışmalar bu zeka türünü
destekleyen çalışmalardandır.
3- Görsel - Uzaysal Zeka: Resimler, imgeler, şekiller ve çizgilerle
düşünme, üçboyutlu nesneleri algılama ve muhakeme etme
becerisidir.
Görsel-Uzaysal zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Yap – boz,
labirent gibi görsel faaliyetlerden hoşlanırlar. Çizimleri ve resimleri
çok başarılıdır. Film, slayt gibi görsel gösterileri çok severler.
Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları, yazılı metinden daha kolay
okurlar. Lego binaları gibi ilginç üç boyutlu yapılar inşa ederler.
Kitaplardaki resimler, yazılanlardan daha öğretici bulunur. Yön
duygusu gelişmiştir. Çocuklar yaşıtlarından daha çok hayal kurarlar.
Zihinde görselleştirme, renk dalgaları kullanma, grafikleştirme,
semboller, satranç, fotoğrafçılık, el sanatları, koleksiyonlar, legolar,
bloklar, haritalar, renkli kalemler, tasarım ve coğrafya dergileri bu
zeka türünü destekleyen çalışmalardandır.
4- Bedensel - Kinestetik Zeka: Hareket, jest ve mimiklerle kendini
ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde
kullanma becerisidir.
Bedensel-Kinestetik zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Eşyaları
ya da benzer şeyleri parçalara ayırarak tekrar birleştirmeyi
severler. Tahta oyma, dikiş dikme, örgü örme, maket yapma gibi el
becerileri isteyen işlerde yeteneklidirler. Bir veya birden çok sporla
uğraşırlar. Koşmayı, zıplamayı, güreşmeyi çok severler. Uzun süre
hareketsiz oturamazlar. Bir şeyi parçadan bütüne doğru öğrenirler.
Söylenenden daha çok yapılanı hatırlarlar. Yaparak, yaşayarak,
dokunarak ve hareket ederek en iyi şekilde öğrenirler. Başkalarının
jestlerini ve yüz ifadelerini kolaylıkla taklit ederler. Spor etkinlikleri,
tiyatro, el sanatları, kil çalışmaları, drama bu zeka türünü
destekleyen çalışmalardandır.
5- Müziksel - Ritmik Zeka: Sesler, notalar, ritimlerle düşünme, farklı
sesleri tanıma, çevreden gelen seslere, müzik aletlerine karşı
duyarlılık ve yeni sesler ve ritimler üretme becerisidir.
Müziksel-Ritmik zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Pek çoğunun
güzel sesi vardır ya da güzel şarkı söylerler. Müzik aleti çalmaya
heveslidirler ya da çalıyorlardır. Müzik dinlemeyi sever, öğrendikleri
şarkıları söylemekten çok hoşlanırlar. Koro ya da benzer faaliyetlere
katılmaktan zevk alırlar. Şarkı melodilerini hatırlarlar. Ritmik bir
konuşma ve/veya hareket şekline sahiptirler. Çevresel seslere karşı
çok duyarlıdırlar.(örn:çatıdaki yağmur sesi) Çalışırken masaya ya da
sıraya ritmik olarak vurdukları gözlemlenir. Müzik çalan bir ortamda
daha verimli çalışırlar. Ritim, şarkı, dans, müzik kavramlarını öğretme,
koro bu zeka türünü destekleyen çalışmalardandır.
6- Sosyal - Kişilerarası Zeka: Grup içinde çalışma, sözel ve sözsüz
iletişim kurma, insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlama,
yorumlama ve insanları ikna edebilme becerisidir.
Sosyal - Kişilerarası zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Liderlik
özelliklerine sahiptirler, arkadaşları arasında popülerdirler Doğal lider
olarak görülürler. Sosyal faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar.
Kulüplerde, organizasyonlarda, komitelerde yer almayı severler.
Birden fazla yakın arkadaşları vardır. Başkalarına önem verir ve
onlar için endişelenirler. Sorunları olan arkadaşlarına önerilerde
bulunurlar. Beraber olduğu insanları, arkadaşlarını gözetirler. Diğer
insanlara bir şeyler anlatmaktan hoşlanırlar. Takım oyunları, tartışma
grupları, sosyal etkinlikler, kulüp, dernek ve vakıflar bu zeka türünü
destekleyen çalışmalardandır
7- Kişisel - İçsel Zeka: İnsanın kendi duygularını, duygusal tepki
derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini değerlendirebilme ve
kendisi ile ilgili hedefler oluşturabilme becerisidir.
Kişisel - İçsel zekası güçlü olan bireylerin özellikleri: Bağımsız ve
kendi başlarına buyrukturlar. İlgi duydukları şeyler ya da hobileri
hakkında pek fazla konuşmazlar. Duygularını eksiksiz, abartmadan,
olduğu gibi söylerler. Genelde tek başına çalışmayı ve oynamayı
severler.
8- Doğa Zekası: Doğadaki tüm canlıları tanıma, araştırma becerisidir.
Kurama göre herkes yukarıdaki zeka türlerinden hepsine değişen
oranlarda sahiptir. Bazı zeka türleri diğerlerine göre güçlü olabilir.
Ancak tüm zeka türleri gelişime açıktır