Çalışan kadının yasal hakları nelerdir?

DOĞUM İZNİNİZİ NE ZAMAN KULLANABİLİRSİNİZ?

SÜT İZNİ NASIL KULLANILABİLİR?

DOĞUM İZNİ SÜRENİZ NE KADAR?

İşte süt izni, emzirme yardımı, doğum izini konularında son yasal

düzenlemelere göre bilmeniz gereken hususlar…

DOĞUM İZNİ
SSK’lı ve devlet memuru (657 sayılı devlet memuru kanununa tabi
çalışanlar) hamile kadınlar 8 haftası doğumdan önce, 8 haftası ise
doğumdan sonra olmak üzere toplam 16 hafta doğum izni
kullanabilmektedirler. Doktor raporu ile doğuma 3 hafta kalana kadar
çalışabilmekte ve izinlerinin kalan kısmını doğum sonrasına
aktarabilmektedirler. Çalışan hamile kadınlar isterlerse gebeliklerinin
32.haftasında doktorlarından aldıkları “37. gebelik haftasına kadar
daha 5 hafta süre ile çalışmasında gebelik yönünden sakınca
bulunmamaktadır. ” şeklindeki raporla doğum öncesi kullanmadıkları 5
haftalık izni doğum sonrasına aktarabilirler. Bu durumda doğum
sonrası 8 artı 5 hafta = 13 hafta (91 gün) süre ile kanuni olarak izin
kullanma hakkına sahip olurlar. Hamilelik süresince kadın işçiye
periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporuyla gerekli
görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif
işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
Bunun için hastaneden hekim raporu gerekmektedir.
İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından
veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar
ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında
dikkate alınmaz.

Yasal doğum izni hakkını kullanabilmeniz için yapılması gereken
işlemler nelerdir?
Hamileliğin 32. haftasında doktorun vereceği raporu onaylatmak için
bütün ultrasonografi sonuçlarıyla birlikte en yakın devlet hastanesine
ya da emekli sandığı, SSK ile anlaşmalı özel bir hastaneye son
düzenlemeleri yaptırmalı ardından da işvereninize götürmelisiniz.
Bundan sonraki işlemler için çalıştığınız işyerinin personel
bölümünden bilgi alabilirsiniz. Yakında sisteme eklenecek olan SGK
dahilindeki anne adaylarına doğum raporu, doğum izni, süt izni gibi
haklar için büyük ihtimalle yeni bir kanuni düzenleme olacaktır.
NOT:
SSK’lı hamileler, vizite kağıtlarını, sağlık karnelerini , Emekli sandığına
tabi gebeler ise kurumlarından aldıkları hastane sevklerini gösteren
kağıtlarını yanlarında getirmeliler. Bu evraklar (SEVK KAĞIDI ve
VİZİTE KAĞIDI) yeni ve en çok 3 gün önce alınmış olması
gerekmektedir.

SÜT İZNİ
Emzirme izniyle ilgili düzenleme 4857 sayılı iş kanunun 74.
maddesinde belirtilir.
Kadın çalışanlara 1 yaşından küçük çocuklarını emzirebilmeleri için
her gün 1,5 saat süt izni verilmektedir. Bu süreyi nasıl kullanacağını
çalışan kadın kendisi belirler. Süreyi hangi saatler arasında kullanıp
kaça böleceği kendisine bağlıdır. Süt izni günlük olarak bebeğin sağlığı
düşünülerek verilmiş bir izindir.
Süt izni kullandırılmaz yada kadın çalışanın isteğine göre
kullandırılmazsa ne yapabilirsiniz?
Süt izninin haftalık yada aylık olarak kullandırılması yasaya karşıdır,
fakat 4857 sayılı İş kanunu, süt izninin kanuna uygun olarak
kullandırılmaması halinde cezai yaptırım uygulanmaz. Böyle bir halde
kadın çalışan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24.maddesine göre iş
sözleşmesini kendisi fesih edebilir. Fesih nedeni haklı olduğu takdirde
çalışan işverenden kıdem tazminatı ile birlikte ücret ve benzer birçok
haklarını talep edebilir. Çalışan anne ” Süt izni” kullanımını işverene
dilekçeyle birdirir, işvereninde çalışan anneye “izin uygun” olduğuna
ilişkin yazı vermelidir. Dilekçe ve yazı verilen bu iznin yasalara uygun
bir biçimde verildiğinin kanıtı olarak kullanılacaktır.
Süt parası (emzirme) yardımı ne kadardır?
5510 sayılı kanunun 2007 yılında kabul edilen halinde, her doğan
çocuğa 6 ay boyunca hak sahibi olmak şartı ve asgari ücretin üçte
biri kadar olmak üzere süt parası verileceği ibaresi yer almaktaydır.
Bu da o dönemin asgari ücret şartlarında 6 ayda toplam 1277 TL’ye
denk gelmekteydi. Ancak 01.10.2008′de yürürlüğe giren Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yer almasına rağmen
” süt parası ” rakamı üzerinde karar verilememişti. 2009 yılının ilk
haftasında yayımlanan kararla süt parası 1277 TL yerine 70 TL olarak
kabul edilmiştir.
Babaların doğum izni var mı?
İş kanununda erkek çalışanlar için doğum izni verilmesini düzenleyen
bir hüküm bulunmamaktadır. Fakat 657.sayılı devlet memurları
yasasına göre erkek memurlara 3 gün doğum izninin verilebileceğinin
olması eşitlik ilkesini gerektirmiştir. Eşitliği sağlmak için iş mevzuatı
içerisinde çalışmalar yapıldığına yönelik basında haberler çıkmıştır.
Yine de şimdiye kadar bu konu hakkında yapılan bir kanuni
düzenleme bulunmamaktadır.


Hamile kadınların işyerinde çalıştırma şartları nelerdir ?
Çalıştırma şartlarıyla ilgili yönetmelik aşağıda bulunmaktadır.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla
Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına
Dair Yönetmelik

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerindeki gebe, yeni doğum
yapmış veya emziren işçilerin işteki güvenlik ve sağlığının sağlanması
ve geliştirilmesini destekleyecek önlemler uygulamak ve bu işçilerin
hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,
çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme
odalarının veya çocuk bakım yurtlarının (kreş) nasıl kurulacağını ve
hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamındaki kadın işçi çalıştıran işyerlerine uygulanır.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş
Kanununun 88 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Gebe işçi: İşverenini, durumu hakkında herhangi bir sağlık
kurumundan alacağı belge ile bilgilendiren gebe işçiyi,
Yeni doğum yapmış işçi: Yeni doğum yapmış ve işverenini durumu
hakkında bilgilendiren işçiyi,
Emziren işçi: 0-1 yaş arası çocuğunu emzirmekte olan ve işverenini
durumu hakkında bilgilendiren işçiyi,
Emzirme odaları: Bir yaşından küçük çocukların bırakılması, bakılması
ve işçilerin çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,
Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş: 0-6 yaş (6 yaşını tamamlamayan)
arasındaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Genel Değerlendirme
Madde 5 — Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin güvenlik
ve sağlığı için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerin
ve sanayi proseslerinin - süreçlerinin işçiler üzerindeki etkileri
değerlendirilerek bunlar için alınacak önlemler aşağıda belirtilmiştir.
Bu önlemler, işçilerin yaptıkları işle bağlantılı hareketleri, duruşları,
zihinsel ve bedensel yorgunluğu da kapsar.
a) Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçilerin çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici
olarak yeniden düzenlenir, söz konusu işçilerin çalışma saatlerinin
gece süresine ve gebe işçilerin çalışmalarının günün erken saatlerine
rastlamaması için gereken önlemler alınır.
b) Postüral problemler ile ilgili olarak; çalışma mahalli ve çalışma
düzeni, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin postüral
(duruş) problemlerini ve kaza riskini azaltacak şekilde yeniden
düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak çalışmaları sağlanır.
Gebeliğin durumuna göre yorgunluğun ve diğer postüral problemlerin
azaltılması veya ortadan kaldırılması için dinlenme araları ihtiyaca göre
daha sık ve uzun olarak düzenlenir.
c) Yüksekte çalışmalarda, gebe işçinin çalışma yerlerinin platform,
merdiven gibi yüksek ve düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için
gerekli düzenlemeler yapılır.
d) Çalışma saatleri ve çalışma hızı ile ilgili olarak; çalışma hızının,
saatlerinin ve işteki yoğunluğun işçinin önerileri dikkate alınarak
mümkün olduğunca uygun hale getirilmesi için gerekli şartlar sağlanır.
e) Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılmaması esastır.
Ancak zorunluluk halinde gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız
çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan diğer çalışanlarla kolayca
iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır.
Ayrıca işçinin uygun tıbbi ve diğer destekleri alabilmesi için gerekli
düzenlemeler yapılır, acil yardım prosedürlerinde bu durum göz
önüne alınır.
f) İş stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi,
çalışma koşulları, çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle
ilişkiler, iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi stres faktörlerinden
koruyucu önlemler alınır.
Düşük veya ölü doğum yapmış veya doğumdan sonra bebeğini
kaybetmiş işçiyi stresten korumak için özel itina gösterilir.
g) Gebe işçinin, ayakta çalışması gereken işlerde, mümkün olan
durumlarda oturması sağlanır, sürekli oturarak veya ayakta çalışma
engellenir, çalışmanın böyle düzenlenmesinin mümkün olmadığı
durumlarda dinlenme araları artırılır, ayrıca hamileliğin gelişimine göre
gerekli önlemler alınır.
h) Dinlenme ve diğer iyileştirici olanakların sağlanması ile ilgili olarak;
gebe işçinin sigarasız ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla
oturarak veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve zihinsel olarak
dinlenmesini sağlayacak şartlar temin edilir. Gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçinin sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne
alınarak uzun süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime
uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı
gerekli hijyen şartları sağlanır. Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin,
kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak, beslenme molasının, temiz içme
suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının kendileriyle de istişare edilerek
karşılanması sağlanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Özel Hükümler
Özel Riskler
Madde 6 — Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin güvenlik ve
sağlığı için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerin ve
sanayi proseslerinin işçinin üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi
sonucu, bunlar için alınacak genel önlemlerle birlikte aşağıda belirtilen
durumlarla ilgili riskler ve alınacak özel önlemler belirtilmiştir;
a) Fiziksel etkenlerden;
1) Şok ve titreşim ile ilgili olarak; gebe işçinin, ani darbelere,
sarsıntıya, uzun süreli titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş
makinelerinde, delicilerde çalıştırılmaları yasaktır.
Vücudun alt kısmını, bilhassa karın bölgesini etkileyen düşük frekanslı
uzun süreli titreşime ve sürekli sarsıntıya maruziyeti de önleyecek
tedbirler alınır.
2) Gürültü ile ilgili olarak; gebe işçinin çalıştığı yerdeki gürültü
seviyesinin, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB(A) yı
geçmemesi sağlanır. Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa işçinin
yeri değiştirilir.
Kişisel koruyucularla da olsa limitleri aşan gürültülü ortamda gebe
işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
3) İyonize radyasyon ile ilgili olarak; gebe işçi iyonize radyasyon
kaynaklarının bulunduğu yerlerde çalıştırılmaz, bu gibi yerlere
girmemesi uyarı levhaları ile belirtilir.
Emziren işçi radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve işlerde
çalıştırılmaz.
4) İyonizasyona neden olmayan radyasyon ile ilgili olarak; gebe, yeni
doğum yapmış ve emziren işçinin iyonize olmayan radyasyon
kaynaklarından etkilenmesini önleyecek tedbirler alınır.
5) Soğuk, sıcak ve yüksek basınç ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçinin yaptığı işin niteliği göz önünde
bulundurularak çalıştığı yerlerin sıcaklığının ve basıncının sağlık riski
yaratmayacak düzeyde olması sağlanır.
b) Biyolojik etkenler ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve
emziren işçinin, 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi
Hakkında Yönetmelikte tanımlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik
etkenlerin risk teşkil ettiği yerlerde ve işlerde çalıştırılmaları yasaktır.
Ancak işçinin bağışıklığı varsa durum değerlendirilmesi yapılarak
çalışmasına izin verilebilir.
c) Kimyasal etkenler ile ilgili olarak; kanserojen, mutajen, çok toksik,
toksik, zararlı, alerjik, üreme için toksik ve emzirilen çocuğa zararlı
olabilen kimyasalların üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni
doğum yapmış ve emziren işçinin çalıştırılması esas olarak yasaktır.
Ancak, işçinin çalıştırılmasında zorunluluk varsa ve teknik olarak bu
maddeler daha az zararlı olanlarla değiştirilemiyorsa, gebe işçi,
mutajen ve üreme için toksik maddelerle, emziren ve yeni doğum
yapmış işçi, emzirilen çocuğa zararlı olabilen kimyasalların dışındaki
maddelerle, ancak her türlü önlem alınarak ve sağlık durumları ile
maruziyet düzeyleri sürekli kontrol altında tutularak çalıştırılabilir.
d) Çalışma koşulları ile ilgili olarak;
1) Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin kendilerinin ve bebeklerinin
sağlığını olumsuz etkileyecek şekilde elle yükleme ve araçsız taşıma
işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu tür işlerde risk değerlendirmesi
yapılır, gerektiğinde iş değişikliği sağlanır.
Gebelik süresi boyunca hiçbir surette elle taşıma işi yaptırılmaz.
2) Kişisel koruyucular gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi tam
koruyacak şekilde vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine
engel olmamalı ve vücut ölçüleri değiştikçe yenileri temin edilmelidir.
Uygun koruyucu sağlanamadığı durumlarda işçi bu işlerde
çalıştırılamaz.


DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Değerlendirme ve Bilgilendirme
Değerlendirme
Madde 7 — İşçi gebelik ve emzirmeye başlama halinde işvereni
bilgilendirir.
İşveren, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi ile ilgili olarak,
işyerindeki maruziyetin şeklini, düzeyini ve süresini EK-I, II, III de
verilen etkenler, prosesler, çalışma koşulları veya özel bir riske
maruz kalma olasılığı bulunan işler için koruyucu veya önleyici
önlemler aracılığıyla aşağıdaki kapsamda değerlendirir;
a) Olası güvenlik ve sağlık risklerinin, gebe, yeni doğum yapmış ve
emziren işçilerin gebelikleri ve emzirmeleri üzerindeki olası etkilerinin
değerlendirilmesi,
b) Alınacak önlemlerin kararlaştırılması.
İşveren, işten kaynaklanan vardiyalı çalışma, işini kaybetme korkusu,
iş yükü ve benzeri stres faktörlerini ve kişisel olarak işçiyi etkileyen
psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate almak zorundadır.
İşyerindeki gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi, yapılan
değerlendirmenin sonuçları ve işte güvenlik ve sağlık amacıyla
alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
Değerlendirme Sonuçlarını İzleyen Eylem
Madde 8 — İşveren, değerlendirme sonuçları, gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçi için bir güvenlik veya sağlık riskini veya işçinin
gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında, ilgili
işçinin çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, bu işçinin bu
risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde, geçici olarak
değiştirir.
Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması teknik
veya nesnel anlamda olanaklı değilse, işveren ilgili işçiyi başka bir işe
aktarmak için gerekli önlemleri alır.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun
daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim
yapılmaz. Başka bir işe aktarılması teknik ve makul olarak mümkün
değilse, işçinin güvenlik ve sağlığının korunması için gerekli süre
içinde, işçinin isteği halinde ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre,
yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Çalışma Koşulları ve İzinler
Gece Çalışması
Madde 9 — Emziren işçinin doğumu izleyen 6 ay boyunca gece
çalıştırılması yasaktır.
Yeni doğum yapmış işçinin doğumu izleyen sekiz haftalık süre
sonunda, emziren işçinin ise, 6 aylık süreden sonra gece çalışması
yapmasının güvenlik ve sağlık açısından sakıncalı olduğunun hekim
raporu ile belirlendiği dönem boyunca, gece çalıştırılması yasaktır.
Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporuyla tespitinden itibaren
doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
Çalışma Saatleri
Madde 10 — Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi
buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
Analık İzni
Madde 11 — Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra
sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması
esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz
haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki
üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece
çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası
sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine
göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim
raporu ile belirtilir.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından
veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya
kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hesabında dikkate
alınmaz.
Gebe İşçinin Muayene İzni
Madde 12 — Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri
için ücretli izin verilir.
Emziren İşçinin Çalıştırılması
Madde 13 — Emziren işçilerin, 16/6/2004 tarihli ve 25494 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde kadınların
çalıştırılabilecekleri belirtilmiş olan işlerde çalıştırılabilmeleri için,
doğumdan sonraki sekiz haftanın bitiminde ve işe başlamalarından
önce, işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri,
bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye hekimlerine muayene
ettirilerek çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla
belirlenmesi gerekir.
Muayene sonunda ağır ve tehlikeli işlerde çalışmasının sakıncalı
olduğu hekim raporuyla belirlenen işçi, doğumdan sonra ilk altı ay
içinde bu işlerde çalıştırılamaz.
Emzirme İzni
Madde 14 — Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri
için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi
saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler.
Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

ALTINCI BÖLÜM
Oda ve Yurtlarla İlgili Genel Hükümler
Oda ve Yurt Açma Yükümlülüğü
Madde 15 — Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın
işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir yaşından küçük çocukların bırakılması
ve bakılması ve emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren
tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre
uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi
çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve
bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren
tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun
kurulması zorunludur. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt
içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden
daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt
açma yükümlülüğünü, bu Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan
yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin
belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki
kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.
Oda ve Yurtlardan Faydalanacaklar
Madde 16 — Oda ve yurtlardan kadın işçilerin çocukları ile erkek
işçilerin annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları
faydalanırlar. Odalara 0-1, yurtlara 0-6 yaşındaki çocuklar alınır.
Oda ve yurtlarda çocuklarla görevlilerden başkasının bulunması ve
bunların amaç dışında kullanılması yasaktır. Yurtlarda 0-2, 3-4, 5-6
yaş çocukları birbirinden ayrı bulundurulur.
Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin
bitiminde alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve
yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını
görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.
Kayıt ve Çıkış
Madde 17 — Oda ve yurtlara kabul edilen çocuklar, örneği EK-IV de
belirtilen kayıt ve kabul defterine yazılır.
Oda ve yurtlardan tamamen ayrılan çocukların, ayrılış nedeni, tarihi,
kiminle çıktığı, gözlem kağıdına ve kayıt kabul defterine işlenir.
Çocuğun özel dosyası anne veya babasına verilir.
Oda ve Yurtlarda Bulunacak Nitelikler
Madde 18 — Oda ve yurtlar çocukların sağlığının korunması, hava ve
güneş ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli nitelikleri taşımalıdır. Oda
ve yurtlar bodrum katında, doğrudan açık havaya açılmayan yerlerde
olmamalı, pencereleri doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır.
Oda ve yurtlar ayrıca şu nitelikleri de taşımalıdır;
a) Buralarda, kadın ve velayet hakkına sahip erkek işçi sayısının en
az % 10 u oranında yatak, yeteri kadar gözlem odası ve bir emzirme
yeri bulunmalıdır. İhtiyaca yetecek kadar yatak, bölme ve diğer araç
gereç ilave edilmelidir.
b) Çocukların bulundurulacağı odaların, taban alanlarının her çocuğa
en az 3 metrekare, hacimlerinin her çocuğa en az 8 metreküp hava
düşecek ölçüde ve bol ışıklı olması gereklidir. Taban, çocukların
sağlığına zarar vermeyecek, kolayca temizlenebilecek bir malzeme ile
döşenmeli, duvarlar ve bölmeler yeterli bir yüksekliğe kadar kolayca
temizlenebilir bir maddeyle boyanmalı veya kaplanmalı, odalar ve
eşya toz tutmayacak şekilde düz ve basit olmalıdır. Çocuk karyolaları
ve komodinleri temiz, boyalı, kullanıma ve sağlığa uygun nitelikte
olmalı, karyolaların ayarlanabilir yüksek korkulukları bulunmalıdır.
c) Yurtlarda yeterli büyüklükte bir bahçe ve bu bahçede çocukların
dinlenmeleri ve oynamaları için araç ve gereçler bulunmalıdır.
d) Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler için yeteri kadar tuvalet ve
lavabo, her 10 yatağa bir çocuk banyosu, çocuk yatak odalarının
bitişiğinde çocukların kullanabileceği lavabolar, yurtlarda ise, ayrıca,
çocuklar için yeteri kadar tuvalet bulunmalıdır.
e) Oda ve yurtlarda, mamaların ve yiyeceklerin hazırlanması,
muhafazası, dağıtılması, yedirilmesi, kullanılan araç ve gereçlerin
temizlenmesi için gerekli yerler bulunmalıdır.
f) Oda ve yurtlarda, yatak odalarından ayrı bez değiştirme odaları
olmalı, bu odalarda, masa, yatak, şezlong gibi eşyalar, temiz ve kirli
bez ve çamaşırların ayrı ayrı konulması için gerekli dolap ve kaplar
bulundurulmalı, yatak eşyası ve annelere emzirme esnasında
giydirilen gömlekler temiz olmalı ve düzenli olarak korunmalıdır.
g) Çocuklar emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli
tarafından getirilir, emzirmenin bitiminde yine aynı kimseler tarafından
alınarak temizlik ve bakımları yapıldıktan sonra yataklarına bırakılır.
Oda ve Yurtlarda Bulundurulacak İlaç ve Tıbbi Gereçler
Madde 19 — Oda ve yurtların gereken yerlerine çocukların vücut
ısılarının ölçülmesi için termometreler konulur, buralarda Yönetmelik
EK-V teki çizelgede yazılı olan ve ayrıca işyerinde görevli hekim
tarafından gerekli görülen ilaç ve tıbbi gereçler bulundurulur. Bunlar
özel bir dolap içinde ve kolayca kullanılabilecek şekilde saklanır ve
düzenli olarak işyerinde görevli hekim tarafından gözden geçirilerek
bozulmuş veya kullanılmaz duruma gelmiş yahut tükenmiş
bulunanların yerlerine yenileri konulur.
Personel, Yönetim ve Gözetim
Madde 20 — Oda ve yurtlarda çalışacak yönetici, öğretmen, sağlık
personeli ve diğer personelin nitelikleri aşağıda belirtilmiştir;
a) Yönetici: oda ve yurtların amacına uygun olarak, işleyişle ilgili idari
konulardaki her türlü işlerden ve oda ve yurtlardaki çocukların sağlık
kurallarına uygun bir ortam içinde yaşama, gelişme ve eğitimlerinin
sağlanmasından birinci derecede sorumlu olmak üzere aşağıdaki
niteliklerden birine sahip kişilerden biri yönetici olarak görevlendirilir.
1) Eğitim yönetimi, sosyal hizmetler, çocuk gelişimi ve eğitimi, okul
öncesi eğitim, psikoloji, çocuk sağlığı veya çocuk gelişimi ve anaokulu
alanlarından birinde yüksek öğrenim görmüş olmak,
2) Eğitim fakültelerinden veya benzeri yükseköğretim kurumlarından
mezun olup okul öncesi öğretmeni unvanını almış olmak.
b) Öğretmen: çocukların gelişimlerini sağlamak, onlara iyi alışkanlıklar
kazandırmak, onları ilköğretime hazırlamak için çocuk gelişimi ve
eğitimi veya okul öncesi eğitim alanında yüksek öğrenim görmüş,
öğretmenlik formasyonuna sahip kişiler anaokulu öğretmeni olarak
görevlendirilir.
c) Sağlık personeli: oda ve yurtlar işyerlerinde görevli hekimin tıbbi
gözetimi altındadır. Çocukların sağlık durumları en az gün aşırı bir
hekim tarafından kontrol edilir ve gereği yapılır.
Çocukların periyodik sağlık kontrollerini yapmak, sağlıkla ilgili kayıtlarını
tutmak, salgın ve bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli önlemleri almak
veya aldırmak, sağlık ve temizlik yönünden gerekli denetimleri yapmak
üzere işyeri hekimi ile hemşire görevlendirilir.
d) Diğer personel: odalarla yurtların emzirme odalarında her 10 çocuk
için bir kadın çocuk bakıcısı bulundurulur. Çocuk bakıcılarından en az
birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu
veya benzeri mesleklerden olması zorunludur.
Yurtlarda, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısıyla Kız Meslek Lisesi
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri meslek
mensubu eleman bulundurulur.
Oda ve yurtlardaki çocuk ve grup sayısına göre beslenme, temizlik ve
diğer hizmetler için yeterli sayıda personel istihdam edilir. Bu personel
için en az ilkokul diploması veya okur yazarlık belgesi almış ve sağlıklı
olma şartı aranır.
Yukarıda belirtilen personel dışında, işverence gerekli görüldüğü
takdirde, sosyal hizmet uzmanı, beslenme uzmanı ve psikolog, Kız
Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunlarıyla müzik,
güzel sanatlar ve spor dalında ihtisas sahibi elemanlar
görevlendirilebilir. Bunlar kendi alanları ile ilgili çalışma programları
çerçevesinde faaliyet gösterirler.
e) Oda ve yurtlarda bulunan çocukların korunmaları amacıyla
buralarda çalıştırılacak tüm personel işe girişte ve periyodik olarak akıl
ve vücut sağlığı ve bulaşıcı hastalık