DİVAN EDEBİYATI UYGULAMALI SORULAR

a. Divan edebiyatı temeli ……………..…… ve …………………… edebiyatının
üzerine kurulmuştur.
b. IX. yüzyıldan itibaren ………………………………. etkisi altına giren
Türkler de aynı uygarlık ve kültür çemberi içine katılmış ve gelişen bu
edebiyat Türk ülkelerine de kısa sürede yayılmıştır.
c. Böylece ortak inanç ve düşüncenin oluşturduğu ürünler, Đslamlığı
kabul eden bu ülkelerde, özellikle Türklerde u……………………… özellikler,
edebiyat bir yana bırakılarak yeni bir edebiyatın gelişmesine yol açmıştır.
d. Divan edebiyatına Yüksek ……..…….. Edebiyatı, H……………. Edebiyatı,
Klasik Türk Edebiyatı gibi adlar da verilmektedir. Ancak şairlerin şiirlerini
“…………..….……” adı verilen bir kitapta toplamaları nedeniyle, genellikle
“Divan Edebiyatı” diye bilinir.
e. Divan edebiyatı, temel kaynaklar bakımından K………….., h….………..,
peygamber, evliya olayları, ………………ve………….….. mitolojisi, tasavvuf,
mistik ve gerçek bilgiler ve yerli öğeler gibi çoğunlukla Đslamlığa bağlıdır.
f. Divan edebiyatı, Türklerin, ……….……………. yüzyıllar arasında
…………………………….’da yarattıkları İslam kültürünün ortak özeliklerini
yansıtan, geniş ölçüde Arap ve Fars edebiyatının etkisini taşıyan yazılı
edebiyat türüdür. Divan edebiyatı tanımı tümüyle
A………………….……T……………….………… özgüdür.
g. Şiir ve düzyazı alanındaki en eski örnekler …………….…….  yüzyıldan
kalmıştır.
h. Tarihsel süreçte ……………dışı ve  dini-tasavvufi olmak üzere iki
kolda gelişti.
XII.yüzyıla gelindiğinde, saray, konak, medrese ve halk arasında değişik
sanat ve edebiyat anlayışları kendini gösterir. Çağın genel çerçevesi
içerisinde ………………….…… bilim dili; ………………..…….,kültür ve sanat
dilidir. O……………………..…….. denilen bir karma dilin yanında; arı(saf)
Türkçeyi kullanan halk şairleri de var. Divan edebiyatı bütün yazılı
edebiyatlar gibi iki ana kolda gelişme göstermiştir: …………………………..
ve ………………….…………..
DİVAN EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ
1. Dil, …………………….. ve ………….………… kelimelerle ve bu dillerin dil
kurallarıyla dolu ……………….………………. denilen bir yazı dilidir.
Türkler bu edebiyatı ………………….…….……………öğrenir.
2. Bu edebiyat, m…………………. kültürüyle yetişen aydın şairlerin Arap ve
Đran edebiyatını ……….…….. alarak oluşturdukları klasik bir edebiyattır.
3. Divan Edebiyatının  kaynakları din, tasavvuf, Kuran, hadis,
peygamber hikayeleri, evliya menkıbeleri , İran ve  İslam mitolojisi,
XIII. yüzyılından sonra yerli yaşam, günlük olaylar... olmuştur.
4. Şiirlerde aşk, şarap , din ve ahlak ile ilgili so………………  kavramlar
işlenmiştir. Şiirlerin kişi ve toplum yaşayışı ile ilgili gerçeklere, doğaya
ilgileri …………….. Divan şiirinde …………….….ön plandadır. Aşk anlayışı
çağın mutlak hükümdarlık sistemine ve  tasavvuf düşüncesine
dayanır.  Sevgili, mutlak iktidar sahibi, zalim, vefasız;  aşık ise acı
çeken, sevgiliye kavuşamayan, bahtsızdır. Şairler için anlatılmak
istenen platonik aşktır.
5. Divan şiirinden  kaderci bir dünya görüşü egemendir. Şairler,
dünyanın geçici olduğundan, feleğin cevrinden, zamanın
kötülüğünden yakınırlar.
6. Arap nazmının ölçüsü olan ………….………….. ölçüsü kullanılmıştır.
Kafiye ise genelde ……….………… ..veya …………………………kafiyedir.
7. Divan edebiyatında  nazım birimi ……………………... ve beyitlerin
kümelenmesiyle oluşan  "………………….."lerdir. Düşünceler mutlaka
bir beyit içine tamamlanmalıdır. Beyitler arasında  konu birliğinin
bulunması şart ……………….…………. . Konu bütünlüğü …………………….
……………………………. önem verilir. Her beyit ayrı ayrı güzel,
mükemmel ....................................
8. Çoğu Arap ve Fars edebiyatlarından alınan …….………..,
……………………., ……………….……., rubai, mesnevi, terkib-i bent v.b.
değişmez nazım biçimleri kullanılmıştır.
9. Duygular, düşünceler ve kavramlar, tüm şairler tarafından ortaklaşa
kullanılan “………………………….”larla ifade edilmiştir.
10. Bu dönem sanatçıları, şiirlerini  sanat güçlerini göstermek için
kullanmışlar, anlamdan çok  şekil ve ifade özelliklerine önem
vermişlerdir. Sanat kaygısı her zaman ……………………………… önce
gelir. Şairlerin ustalığı, söz sanatlarını  ustaca kullanmalarıyla
belirlenir. Asıl hüner aynı konuyu (aşk, ayrılık v.b) en güzel şekilde,
en sanatlı, en yoğun işlemektir.  Bu yüzden divan şiirinde
na…………….…………..………. yaygındır.
11. Đşlenen konular genel olarak, aşk, şarap, kadın, güzellik, tabiat,
din ve tasavvuf, rindlik, münacaat, na’t, methiye, hicviye, mersiye gibi
konuları  ortaklaşa işlemişlerdir. Şair bu konuların dışına çıkmakta
……………….......... Az da olsa ……….……….konuları işleyenler vardır.
12. Seslendiği  çevre ………………..………….. Halk zevki ve
düşüncesinden ………………………………...
13.Divan edebiyatında genellikle şiir türleri kullanılmış,  düzyazı
…………………………..……..
* Düzyazıda tarih, coğrafya, fıkıh, biyografi... gibi konular işlenmiştir.
* Divan edebiyatında biyografiyle benzerlik gösteren düzyazılara
"……………………….………………
 * Divan şiirinde düzyazıların toplandığı eserlere "………………………..….
* Divan edebiyatında Hz. Muhammet'in hayatını anlatan eserlere
"………………..
*   Günlüğe benzer yazı türüne "………………..……………" denir.
15. Klasik edebiyatta çeşitli  konular ele alınmıştır. Şiirler işledikleri
konulara göre şöyle adlandırılmışlardır:
a)Allah’ın birliği konusunda yazılanlar ……………………..,…
b)Allah’a yakarış şeklinde olanlar ……………………………..
c)Hz. Muhammed’i övmek veya onun şefaatini istemek için yazılanlar
…………………..….....
d)Din ve tarikat ulularını veya herhangi bir büyüğü övmek için
yazılanlar …………………….….
e)Kişilerin kusurlu ve eksi yönlerini ele alarak oları yermek için
yazılanlar …………………….…
f) Hz. Muhammed’in doğumu ve mucizeli hayatını anlatanlar
………………………….…….
g)Ölüm korkusunu işleyerek, ölen kişinin ardından duyulan üzüntüyü
belirtmek için yazılanlar ise ………………….………… adını almışlardır.
KURULUŞ DÖNEMİ (XIII.yy - XV.yy'ın ilk yarısı)
13.yy
Bu dönemde sözü edilmesi gereken en önemli olay, ………………….
çevirilerdir. Fars şiirinin doruklarından sayılan  Sadî,  Feridüddin
……………..., N…………….…. ‘den çeviriler, Divan şiirinin biçim ve özünün
belirmesinde önemli rol oynadı.
Đlmini, ………………………….  Tebrizi adlı hocasından
aldığı duygu ve tasavvufla birleştiren……………….……… XIII.yüzyılda
Konya’da yaşamıştır. Birkaç Türkçe beyit dışında, tüm şiirlerini
……………..…….. ile yazan en ünlü tasavvuf şairidir. M……….………..,
D…………..-ı Kebir, Fihi………………..…………. tanınmış eserleridir.
Oğlu ………………………………..…. de tasavvufi konuları işleyen bir
şairdir. R…………………………..eserinde çalgıları  sembolik olarak
konuşturur. Đbtida-………..…….. ve Đntiha-name mesnevilerinde dinitasavvufi konuları işler. Farsça şiirleri de olmakla birlikte Türkçe şiirleri daha çoktur. Mevleviliği yayar.

2. Dönemin diğer tasavvuf şairi Hoca ………………..…….Fakîh,
……………………………………. Đsimli 47 beyitlik kasidesi ünlü.  
Anadolu’da ilk Y………….………u Z………………. mesnevisinin yazarı
……………………..… Hamza da bu yüzyılda.
………………………..………,din ve tasavvuf konularını bir yana iterek
beşeri aşkı işleyen, Anadolu’daki  ilk …………….…………. gazelleri yazdı.
………………………………………………….adlı bir eseri de var.
14.yy
14.yy.da edebiyat dili olarak Farsça’nın kabul edilmesi terk
edilmiş, ………………………. dönüş hareketi hızlanmıştır. Türkçeyi bir sanat
dili haline getirmek isteyen  Kırşehirli şair, bilim adamı
………………..………….dir. F.Attar'dan genişleterek eklemeler yaparak
çevirdiği………………………………….…………… (Kuş Dili) adlı mesnevisinde,
tasavvuf felsefesinin temel ilkelerini anlattı.
Anadolu'da H………………..…….. yayılmasında büyük rolü olan ve
düşünceleri şeriata aykırı görülerek öldürülen ………………..……………
yalın A……………….……… Türkçesiyle etkileyici, lirik bir anlatımla
tasavvuf konularını geniş kitlelere yaymaya çalıştı.
………………………….. nazım türünü ilk deneyenlerdendir.
Sivas ve dolaylarında (…………………….. Beyliği) hükümdarlığını ilan
eden …………………….………………., siyasal hırsını, ince mazmunlarla örülü
tasavvuf konulu ………..…………..ları ile, bu nazım türünün Anadolu’da
kurucusudur. Heceyle ve aruzla, Azeri şivesiye Türkçe Divan’ı var.  
Devrin Türk dili için çalışan diğer şairi ………………………..
Paşa’dır. Çağdaşı, hemşerisi ………………….…………. gibi sadece Türkçeyi
kullanmakla kalmamış, onu  geliştirme şuurunu da taşımıştır. Şiir ve
düzyazı türündeki yapıtlarıyla, özellikle Türkçenin bilim ve sanat dili
olarak gelişmesine katkıda bulundu.
Onun en tanınmış eseri ……………………………………..………... adlı,
on iki bin beyitlik, yüz öykü içeren  tasavvufi didaktik mesnevisidir.
Mevlana’nın  Mesnevi’sinden esinlenmiş görünen şair, ayrıca Yunus
tarzı heceyle şiirler de yazmıştır.
Bursa’da yaşayan yüzyılın en büyük divan
şairi…………………………………..dir. Tıp, astronomi ve geometri bilgini,
tamamen  din-dışı konularda lirik şiirler yazmış, İran edebiyatını
yakından takip etmiştir. Dili önceki sanatçılara göre daha sanatlıdır.
Divan’ı, ……………...…………u Hurşid mesnevisi ve Osmanlı padişahlarını
da anlattığı ………………………….adlı 8200 beyitlik, Büyük Đskender’in
hayatını anlattığı ve ilk Osmanlı tarihi sayılan …….……………….…............
15.yy
Bu devir, devletin gücünün hızla arttığı, Anadolu Türk birliğinin
sağlandığı, Đstanbul’un fethiyle  imparatorluk haline gelindiği bir
dönemdir. Üstelik bu asırda başa geçen hükümdarların kendilerinin de
şiirle ilgilenmeleri sanatçıların gelişmesini teşvik etmiştir.
II. Murat’ın “…………………….” Fatih’in “……………..……….”, II.
Bayezid’in “……………….……” mahlasıyla yazdığı Türkçe şiirler, ömrünün
büyük bir kısmını Avrupa ülkelerinde sürgün hayatıyla geçiren
…………………………………….. da, vatan hasretiyle yazdığı şiirlerde güçlü
bir sanatçı olduğunu göstermiştir.
Divan şiiri, bu yüzyılda Đran yerine Türkistan esintileri taşır: Ali Şir
Nevai, ………………………… Baykara ve ………………………… Cami
eserleriyle şairlerimizi etkilemiştir.
Đran'daki tasavvuf felsefesini ve Đran şiirinin inceliklerini iyi
bilen, Çelebi Sultan Mehmed'in, özel (göz)  hekimliğini yapan
………………………..,  tasavvuf şiiri geleneğinde kurucular arasında yer
aldı. Tokuzlu köyüne giderken yolda tımarın eski sahipleri tarafından
soyulmuş, uğradığı felaketi padişaha anlatmak için  ünlü
………………..……………..sini yazmıştır.  Fabl türü sayılan 126 beyitlik bir
mesnevi, didaktik ve alegorik  hiciv örneğidir. Eserde öküze özenip
boynuz umarken kulaklarını kaybeden eşeğin başına gelenleri anlatır.
Kütahyalı şairin H………………ü …………….. mesnevisi ve …………….’ı var.
Asrın diğer önemli şahsiyeti, çağında “Şairler Sultanı”
sayılan, Fatih’in hocası, sohbet arkadaşı, vezir
………………………...…………dır. Bu şair,  16. yüzyıl Divan şiirinin
mükemmel olacağını müjdeliyordu.  Kerem redifli kasidesiyle başını
kurtaran şair, dindışı gazel ve kasideleriyle sonraki şairleri etkilemiştir.
 ………………………..……………nazirecilik denen, beğenilen şiirlere benzer
şiir yazma sanatını son derece geliştirmiş, kendinden sonrakilere bunu
bir sanat olarak bırakmıştır. Bursalı şairin tek eseri Türkçe yazdığı
……………………..dır.
Asrın üçüncü büyük sanatçısı  ……………………………’dir.
Kastamonu’da nakkaşlık yapan şairin şiirleri Fatih’e kadar gelince, o,
şairi saraya almış ve ona katiplik görevi vermiştir. Halk içinde yetişen ve
önemli bir medrese eğitimi olmayan şair, şiirlerinde  yalın halk
Türkçesini kullanmıştır. Atasözleri ve deyimlerle, divan şiirine
………….……….. bir zevk getirmiştir. Bu yönüyle hem Baki hem Fuzuli
tarafından şiirlerine nazireler söylenmiştir. Sadece …………..……..’ı vardır.
Bu asrın, ünü çağları aşan ve eseriyle ölümsüzleşen diğer şairi,
Peygamberimizin doğumunu anlattığı “……………………………..………..….)”
adlı mesnevisi, şairinin adını (……………………………..…………...)
unutturacak kadar halka mal olmuştur. Bu türü o başlatmıştır, yüzlerce
örnek arasında en başarılısıdır.
15. asırda, Çağatay edebiyatında, Anadolu Türk
edebiyatını etkileyen şair, bilim adamı, adına eserler ithaf edilen,
kasideler sunulan devlet adamı, bilinçli bir  dil milliyetçisi
….…………….……….………………………………dir.
…………………..…………………………… adlı eserinde Türkçe ile
Farsça’yı karşılaştırmış ve Türkçe’nin fiiller, cinaslar bakımından
Farsça’dan üstün olduğunu söylemiş ve örnekleriyle bunu ispatlamıştır.
Bu eser  …………………………..………………..sonra ikinci önemli dil kitabıdır.
Bunlar dışında Türkçe dört Divan’ı vardır. Ayrıca edebiyatımızda ilk
………..…………… (beş mesnevi) yazmıştır. …….……………………………
adlı şairler tezkiresi, edebiyatımızda ilk tezkire  sayılır. Dostlarıyla ilgili
yazdığı hatıra yazılarıyla, nazım şekillerini tanıttığı edebiyat bilgileri
kitabıyla M…………..………E……………………….da birçok ilke imza atmıştır.
Sanatlı, yabancı kelime ağırlıklı, secili düzyazının kurucusu, ilk
temsilcisi …………………………………….,
…………………………………………………… eseri felsefe, tasavvuf ve ahlak
konularını işleyen bir Allah’a yakarış (m………………………..)metnidir.
Ünlü mutasavvıfların hayatını anlattığı …………….……………………………….
…………...alanında ilktir.
Didaktik bir eser olan  Kaabus-name’nin çevirmeni
……….......................................……  yalın, konuşma diline dayalı nesrin
ilk temsilcilerindendir.

OLGUNLUK DÖNEMİ(XVI. -XVIII.yy'ın ilk yarısı)
Bu dönemde, imparatorluğun tarihi gelişimine uygun  olarak edebi
sahada da en üstün seviyeye, altın çağa gelinmiştir.
16.yy
Şiirlerinde  Azeri Türkçesini kullanmıştır.  Đçinde
yaşadığı romantik hal,  Kerbela, onu ince ruhlu, ızdıraplı, hassas biri
yapmıştır. Arapça, Farsça ve Türkçe’yi çok iyi bilir; bu üç dilde
…………….……….. vermiştir. Bir  aşk ve ıstırap şairi olan Fuzuli’nin
elbette en çok kullandığı nazım şekli ……………………..…………. Đlahi aşkla
yoğrulmuş bu gazeller edebiyatımızın en lirik şiirlerindendir. Bağdatlı
şairin dili dönemindeki diğer şairlere göre daha ……………………..………..  
…………………’nin divanlarından başka nesirle yazdığı, Kerbela olayını
anlatan ………………………………………….……………. eseri,
……………………………….…………adlı  devrin yöneticilerini eleştiren
mensur mektubu ünlü. Türkçe  kasidelerinin en ünlüsü
Hz.Muhammed için yazdığı …………………;  Kanuni için yazdığı
………….……kasideleridir. Yine dini içerikli Enis’ül ……………… kasidesi var.  
Genceli N…………..’nin eserine nazire olarak yazdığı …………..………vü
……………..………... mesnevisi  beşeri aşktan ilahi aşka ulaşmayı
anlattığı ölümsüz eseridir. Edebiyatımızdaki yüzlerce örneği arasında en
başarılı olanıdır.
Tasavvuf içerikli diğer mesnevileri R………..……u Z………………..…..,
makus talihini hazırlayan Şah Đsmail’e sunduğu Beng u ………….………;
Saki………………., Şah u …………………..
Bağdatlı ………………….…, divan edebiyatında  toplumcu
sayılan bir şairdir. Toplumun aksayan yönlerini eleştirdiği
……………………….………………isimli hicvi. Dili yalın, sanat oyunları yoktur.
Tanzimat şairlerinden ……………………………….…………., ve
M……………………N……………..… bu şiire nazireler yazmıştır.
Baki’ye kadar Anadolu’da dönemin en ünlü şairi
……………….…………dir. Hafız-ı Rum, Kanuni himayesinde, gazel türünü
mükemmelliğe eriştirmiş bir derviş-şairdir.
………………….……… mahlasıyla, Avrupalıların “Muhteşem”
dedikleri padişah. Şairleri koruması ve Divanıyla önemli.  Süleymannamelere konu olmuştur.
Bu yüzyılın Anadolu’da yetiştirdiği en önemli sanatçı ise
devrin “Şairler Sultanı”, kadı, kazasker, şeyhülislam heveslisi
……………………..’dir. Kanuni’nin şiir hocası, şiirinin iç ve dış  ahenginde
Osmanlı saltanatının  ihtişamlı sesini, mükemmeliyetini
duyurmuştur. Osmanlı şiir dili Baki ile zengin ve klasik bir dil haline
gelmiştir.
Şiirde sözcük seçimine büyük değer vermiş, oluşturduğu ses
ahengiyle, kendinden sonraki şairlere  örnek olmuş, bundan sonra
gelenler artık Fars şiirine değil, Baki’ye özenmişlerdir.
Şiirlerinde tasavvufa  …………………………………... Aşk, zevk ve
şarap alemleriyle ilgili neşeli şiirler söylemiştir. Özellikle …….…………. ve
…………..………. türlerinde başarılıdır. Ayrıca Divan’daki terkib-i bent
şeklindeki “……..……….. Mersiyesi” önemlidir. ……………… kasidesi
en meşhur kasidesidir. Mesnevi türünde eser …………………………..
İstanbul Türkçesini, aruzla en mükemmel hale getirmiştir.
Mesnevileriyle tanınan yeniçeri ……………….……………… Bağdat
seferinde Fuzuli ile tanışır. Yerli konuları da içeren  Hamse sahibi
olmasıyla tanınır. Hamsesindeki Yusuf u …………….…….. en başarılısıdır.
Divanının yanı sıra Şehzade Mustafa’nın boğdurulması üzerine yazdığı
………………………………………………………..mersiyesi de ünlüdür.
Divan şiirinin biçim ve içerik bakımından kendi yolunu bulduğu
bu dönemde farklı eğilimler de ortaya çıktı. XV.yüzyılda Aydınlı
………………………...'nin denediği aruzla, ama içinde yabancı sözcük ve
tamlama  kullanmaksızın halkın diliyle ve deyiş özellikleri ile şiirler
yazma yolunu  Tatavlalı Mahremi ve  Edirneli Nazmi sürdürmeye
çalıştılar. ……………………………….……………(Yalın Türkçe) akımı denilen
bu yol, Divan şiirinin  yerlileşmesine katkıda bulunduysa da Divan
şiirinin gelenekleşmiş biçim ve içerik özellikleri  bu akımın bu
sürdürülmesine pek olanak tanımadı.
Dönemin diğer şairleri: Zati,  Nev’i, Lami’-i Çelebi
17.yy
Bayram Paşa’ya yazdığı hicivleriyle idamını hazırlayan
…………..……….., özellikle …………..………. ve ……………………… alanında
ün yaptı.  Övgüde ve  yergide daima uçlarda olan Erzurumlu şair
aslında bir din adamıdır. Kendi seçtiği mahlası …………….……… (zararlı).
Sonradan Nef’i (yararlı) mahlası verilmiş.
Dili  sanatlı, ağır ve çok sivri olan bu  asi şair, IV.Murat
himayesindedir.  Hicivlerini topladığı ……………………………..………………
(Kaza okları) ve iki Divanı var.  
Didaktik şiir, h……………..………şiir denince divan
edebiyatında akla ilk gelen ……………………….dir. Yönetim ve toplumun
çöküşüne, duraklama dönemine tanıklık ettiği, yaşadığı dönemde altı
padişah gördüğü için  felsefi gazel diyebileceğimiz bu şiir tarzına
yönelmiştir.
Urfalı şairin  oğluna meslekleri tanıttığı, öğretmenliği önerdiği,
didaktik mesnevisi ……………………….……………..dir. Tecrübelerini
aktardığı ……………………….……... adlı mesnevisi de önemlidir. Hac
yolculuğunu anlattığı ……………………..…………….…………..,
IV.Mehmet’in şehzadelerinin sünnet törenini anlattığı …………………………,
Kırk Hadis tercümesi, türlerinin en başarılı örneklerindendir.
Bir din adamı olmasına karşın Şeyhülislam ………………..,  din dışı
aşk ve şarap konularını işlediği  gazelleriyle Baki'yi Nedim'e ulaştıran
gazel çizgisindeki ustalardan biridir.
………………….…….. ……………………………., Hint tarzı,
karmaşık mazmunlar, titiz şiir işçiliği, hayal oyunları  alışılmadık
benzetmelerle yüklü, (Servet-i Fünun benzeri)  şiir dili  bu yüzyılda
ortaya çıktı.  Nailî,  Mevlevi şeyhi  ………..………… ve  Fehim
gazelleriyle bu tarzın ustalarıdır.
Yüzyılın en önde gelen mesnevicisi, hamse sahibi
………………………..…………………dir.
Asya’dan Avrupa’ya, Afrika’ya yolculuk notlarını topladığı on
ciltlik …………………………………….……. adlı eseri edebiyatımızın en büyük
seyahatnamesidir. Yalın, akıcı bir halk diliyle yazdığı eseri, tarih,
coğrafya, folklor, toplum bilim alanlarında geniş bilgi içerir.  
Divan edebiyatında  süslü, sanatlı nesir deyince akla ilk
gelen isim ………………………………….….dir. Uzun cümleli, secili, sanatlı
düzyazısıyla Hz. Muhammed’in hayatını anlattığı…………………..…………….,
nesirlerini içeren ……………………….………, ve herhangi bir olayı,
düşünceyi veya kişiyi  sanki rüyada görmüş gibi anlatılan edebi tür
olan Hab- ……………………….’si ünlüdür.
Dönemin diğer sanatlı nesir ustası da
…………………………………..dir. Kendi beyit ve kıtalarıyla süslediği mensur
bir hamse ve Münşeat yazmıştır.

Arapça, Farsça, Latince ve Fransızca bilen çok yönlü bir
bilim adamı olan ……………………..……………………., modern anlamda
coğrafya, bibliyografya, sosyoloji alanında eserler vermiştir.  Coğrafya
kitabı olan ……………………………………,  tarih kitabı
F……………………………, bibliyografya olan……………..………………………..,
sosyoloji (ahlak, toplum, töre konulu) Mizanü’l-Hak önemli eserleridir.
18.yy
Osmanlı Devleti’nin artık yıkılmaya yüz tuttuğu, siyasi açıdan zor
günler geçirdiği bu asırda Divan şiiri de  son parlak şahsiyetlerini
yetiştirmiştir. Bunlar ……..…………………ve ……………………………..’tir.
Lale Devri’nin zevk safa alemlerini, Đstanbul’u şiirine en
güzel şekilde alan……………….………’in şiiri Divan edebiyatı geleneğini
birçok noktadan aşmıştır. Divan şiirinin  idealize ettiği güzel tipini bir
kenara bırakmış, yaşayan, somut güzellerin peşine düşmüştür. Nedim,
sanatına günlük Đstanbul hayatını, yaşayışını ve çevresini koymuş,
halk dilini, Đstanbul Türkçesini, deyimlerini şiire sokmuştur. Bu yönüyle
“……………………………….. Cereyanı” denen halka inmeyi
başarmıştır. ……………….. ölçüsüyle yazdığı bir de türküsü vardır.
Sözü kullanmada hünerli olduğunu  gazelleriyle ortaya koyan
Nedim, eğlenceye düşkünlüğünü de ………….…………. göstermiştir.
………… türü Nedim’le zirveye çıkmıştır.  Kasidelerinde son derece
zengin bir hayal dünyası olduğunu göstermiştir. Müderris olmasına
rağmen dini konulardan ……………………………….. şairin şiirleri
Divan’ındadır. Nedim’in mesnevisi ……………….....
Galata Mevlevihanesi  şeyhliğini yapan
…………………………., "Sebk-i Hindi" (gizli, kapalı, sanatlı şiir) akımının
Divan şiirindeki en başarılı ustası oldu.  Bu akımın etkisiyle ağır bir dille
ve kapalı bir anlatımla, özellikle  tasavvuf konularını işler.
……………....….……le başlayan günlük yaşama açılma, Đstanbul
Türkçesine yönelme yollarını tarzıyla tıkadı.  
 Allah aşkını, insanın yüceliğini işlediği, Nabi’nin Hayrabad eserinden
daha üstün bir eser yazabileceğini kanıtlamak için sembolik bir mesnevi
olan …………………………….…..…………….’ı yazdı. Kalıplaşmış divan
edebiyatına sembolizm benzeri bir farklı söyleyiş, bir musiki,  yeni bir
ruh kazandırmıştır.  Bu eser çok önemliiiiii.
 III.Selim’in sohbet arkadaşı olan şair, özellikle  dini musiki ile
ilgilenmiştir
Gezi edebiyatımızda  Avrupa’yı tanıtan ilk eseri
…………….……………………………………………yazmıştır. Paris’te gördüklerini,
Avrupa hayatını ………………….……………………….adlı eserinde anlatmıştır.
ÇÖKÜŞ DÖNEMİ (XVIII. yy'ın ikinci yarısı - XIX. Yy)
Dönemin şairlerinden Enderunlu ………….……, özellikle Nedim'in
derin etkilerini taşıyan, halk deyişleriyle örülü şarkılarıyla tanındı.
Mevlevi tarikatından  Đzzet Molla, tasavvuf konularının yanı
sıra,yaşamın bazı olumsuz yanlarını ince alayla karşılayan bir tutum
içinde şiirler yazdı. ………………………………………..mesnevi türünde eseri.
Eski şiirin son ocağı olan  Encümen-i Şuara (Şairler Topluluğu)
çevresinde toplayan  Leskofçalı Galip,  tasavvuf konuları işledi.
Yenişehirli Avni, Akif Paşa eski şiir dilini, anlayışını yeni gelişmelere
göre değiştirmek istemelerine karşın, eski kalıpların dışına çıkamadılar.
Osmanlı topluluğunda görülen yenileşme akım ve dönemleri, Batı
dünyasıyla çeşitli düzeylerde kurulan ilişkiler, önce basımevinin, sonra
da  gazete ve derginin Osmanlı ülkesine girmesi, batı ülkelerinde
öğrenim gören bazı Osmanlı aydınlarının Batı kültür ve sanatını yakından
tanımış olmaları, yeni bir edebiyat geleneğinin oluşmasına yol açtı.
Divan şiiri, halka açılamaması, özel bir dil (Osmanlıca)eşliğinde
en güzeli yaratma, en güzel deyişe varma  anlayışının değişmeye
başlaması, yeni bir dinamizme kavuşturacak  akım ve kişilerin
bulunmaması nedeniyle Divan şiiri bir bakıma, ilk sivil gazetenin çıkış
tarihi olan 1860'ta sona erdi.
DİVAN EDEBİYATINDA DÜZYAZI (NESİR)
Nesir (düzyazı), edebiyatımızda Batı etkisine gelinceye kadar şiirin
hep  gölgesinde kalmıştır. Divan edebiyatı döneminde  iki tür nesir
örneği görülür: ……………………………. ve ……………..……………. nesir.
Divan edebiyatı döneminde zengin bir düz yazı geleneği de oluştu.
Hitap edilen kesim, yazar ve işlenen konular açısından farklı türde
yazıldılar.
Halkın konuştuğu dili kullanmayı amaçlayan  yalın düz yazı
yönünde, Kur'an tefsirleri, hadis kitapları,menkıbe biçiminde Đslam
tarihleri, din-destan kökenli halk kitapları, halk hikayeleri, bazı Osmanlı
tarihleri, bazı ahlak ve siyasete ilişkin kitaplar gibi yapıtlar verildi.
Aşıkpaşazade Tarihi, Oruç Bey Tarihi, Selçukname 15.yy
Mercimek Ahmet  - ………………………………   15.yy
………………………… Seyahatname      17.yy
Peçevi Tarihi  ………………………….     17.yy
Naima Tarihi ……………………………     17.yy
Koçi Bey (edebiyatımızdaki ilk devlet raporu) ………………… 17.yy
Hüner ve marifet göstermeyi amaçlayan ve belli bir kesimi seslenen
süslü düz yazıda, cümleler uzatılır,  secili,  Arapça-Farsça kelimeler
çok, söz ve anlam oyunlarına sıkça başvurulan bir düzyazı türüdür.
Sinan Paşa ………………………………, Maarif-name,
…………………….…………Evliya
Münşeat (resmi ve özel yazışma örnekleri dergisi) yazarları yapıtlar
verdiler.Süslü düzyazı deyince aklına iki isim gelecek: ………………….. ve
……………………………
DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1. GAZEL
1. Divan edebiyatının en ……………….kullanılan nazım biçimidir. Gazeller
daima ………………………ölçüsüyle yazılır. Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.  
2. ……………….….. edebiyatı kökenlidir. Gazelin beyit sayısı
………………….……..arasında değişir.
Gazelin ilk beytine ……………….…… denir. Gazelin son beyti ise
"…………….." adını alır. Gazelde kafiye şeması ……………………………..
3. Şair ………..…………. (şairin takma adı) ……………..……….………. söyler.
Bu beyte ikinci bir adla "mahlas beyti" ya da "mahlashane" denir.
4. Gazelin en güzel beytine ise "………………………..………….."
5. Bütün beyitlerinde aynı düşüncenin ele alındığı  gazeller
"……………………….. gazel", her beyti mükemmel ustalıklı biçimde
söylenmiş gazeller de "………………………… gazel" olarak adlandırılır.
5. Gazeller konularına göre de çeşitli isimlerle tanımlanır. Aşka ilişkin
acı, mutluluk gibi içli duyguların dile getirildiği gazeller
"…………………..………", içki, yaşama boş verme, yaşamdan zevk
alma gibi konularda yazılanlara  "………………………….." denir.
Aşıkane gazellere en iyi örnek  …….….…….’nin gazelleri, rindane
gazellere en iyi örnek ise ………….………….’nin gazelleridir. Kadınları
ve beden zevklerini konu edinen gazeller ise, örneğin ………………….’in
gazelleri,  "…………………..………", öğretici nitelikli gazellere, örneğin
………………..’nin gazelleri, "…………………..…… gazel" denir.
6. Gazeller eskiden bestelenerek okunurdu. Bestelenmek için yazılmış
gazeller vardır. Gazelleri makamla okuyan kişilere "……….……………",
gazel yazan usta şairlere ise "gazelsera" adı verilir.
7. Mısra sonlarındaki kafiyelerden farklı olarak "mısra içlerinde de kafiye
bulunan gazellere musammat gazel adı verilir.

2. KASİDE
1. Genellikle din ve devlet büyüklerini ……………. için söylenen şiirlerdir.
2. Kafiye dizilişi yönünden ……………………..aynıdır. Yani ……………………..
3. Kaside en az …..…… en fazla ….……. beyit olur. Kasidenin ilk beytine
…………………. son beytine …………..…….…… denir. Şairin mahlasının
geçtiği beyite  ……………………………., kasidenin en güzel beytine
……………………………….. denir.
4. Kaside  belli bölümler halinde yazılır. Bunları altı grupta
toplayabiliriz.
1. ……………… ya da ………….. bölüm: Bu bölümde bahar mevsimi,
kış manzaraları betimlenir ya da bayram günleri anlatılır.
2. ……………….…… bölümü. Nesib bölümünden asıl konuya geçiş
ifade eden bir veya birkaç beyittir. Girizgah bölümü gelişigüzel
söylenmez. Nükteli, ince sözlerle konuya geçilir.
3. ………………..…. bölümü. Bu bölümde asıl anlatılmak,  övülmek
istenen kişi için ne denecekse açıklanır. Bu, kasidenin asıl bölümüdür.
4. ……………….. bölümü. Bu bölümde şair  kendinin yeteneğini,
anlatımını göklere çıkarır. Çoğu zaman kendini diğer şairlerle karşılaştırır
ve üstünlüğünü ortaya koyar.
5. ………………….. bölümü. Bu bölümde kasideyle aynı ölçüde ve
uyakta gazel yazılır. Şair uygun bir sözle gazel söyleyeceğini ifade eder.
6. ………….……bölümü. Bu bölümde şair övdüğü kişinin başarılarının
devamlı olması, ömrünün uzun olması için dualar eder.
 
5. Kasideler konularına göre de değişik adlar alır.
……………………: Allah’ın birliğini anlatan kasidelerdir.
……………………Allah’a yalvarmak, dua etmek amacıyla yazılan
kasidelerdir.
………….………...: Peygamberimizi övmek için yazılan kasidelerdir.
………………… : Devrin ileri gelenlerini övmek için yazılan kasidelerdir.
…………………. Devrin yöneticilerini eleştirmek için yazılan kasidelerdir.
………..…………..: Ölen bir kişinin ardından onu övmek için yazılır.
6. Divan şiirinde kaside türünün  usta şairleri arasında
…………………………………………………………….. …….. sayılabilir.
MESNEVİ
1. ………….……………..edebiyatı kökenli bir nazım şeklidir.  İran
edebiyatında Genceli ……….………….ve Molla ………..……….. bu türün
başlıca ustalarıdır. Türk edebiyatında ilk mesnevi
……………….………………….………..…………adlı eserdir.
2. Mesnevilerde her beyit …………...……………… kafiyelidir: ……………..
Bu nedenle …………………….şiirler mesnevi türüyle yazılmıştır.
3. Mesnevilerde konu birliği …………………………Mesneviler konularına
göre üçe ayrılır:
     a. Destansı nitelikteki mesneviler (Firdevsi'nin Şehname'si);
    b. Öğretici nitelikteki mesneviler (Nabi'nin ………………..'si);
c. Din ve tasavvufla ilgili mesneviler (Mevlana'nın ………………..…..'si,
Fuzuli'nin …………………….………….'u, Şeyh Galip'in …………………………….
4. Olay anlatımına dayalı tüm eserler yani Leyla vü Mecnun, Hüsn ü
Aşk gibi hikayeler mesnevi ile yazılmıştır. Firdevsi’nin 60.000 beyit
tutarındaki ………………….………….adlı destanı da mesnevi türündedir.
Gazavatnameler, şehrengiz, sakiname vb. kelime sonunda  “name”
varsa genelde mesnevidir.
5. Bir şair beş mesnevisini bir araya getirerek ………………….oluşturur.
Hamse sahibi olmak şair için bir övünç kaynağıdır.  Hamse sahibi
şairlerimiz ……………………………..……..,, ………………………………..,
……………………….………….., ……………….……………….
Mesneviler ayrı bir kitap halindedir, şairin şiirleri ise Divan’da toplanır.
6. Edebiyatımızda Ali …………..………………., ………………, …………..,
N………….…, Şeyh ………..………. mesnevileriyle tanınır.  Baki, Nef’i,
Nedim gibi şairler ise mesneviyi hiç kullanmamışlardır.
KIT’A
1. Genellikle ……………..…. beyit olarak yazılan bazen daha fazla olabilen
gazele benzer nazım şeklidir.
2. Matla beyti kıt’ada …………………………... Yani beyitler xa, xa ... olarak
kafiyelenir.
3. Kıt’ada şairin mahlası çoğu zaman ……………….…………...
4. Daha çok …………..…….. ve ……………..………… düşünceler anlatılır.
Beyitler arasında anlam bağlantısı …………….……………..
MÜSTEZAT
1. Bir gazelin her dizesine bir  kısa dize ekleyerek oluşturulan şiir
biçimidir. Yani bir uzun bir kısa dize olacak. Eklenen kısa dizelere
….………………..……denir.
Ziyadeler dizeden  sayılmadığı için iki uzun iki kısa dizeden oluşan 4
dize bir beyit sayılır.
2. ………………..………… özel bir biçimi olan müstezatta, ziyadeler, anlam
bakımından üstlerindeki dizeye bağlıdırlar.  
MUSAMMAT
Divan şiirinde,üç dört, beş altı yedi, sekiz, dokuz,on...dizeli bentlerle
(murabba, muhammes, müseddes,  tahmis, taşdir, tesdis,  terkib-i bend
ve terci-i bend) kurulan nazım biçimine verilen  genel addır.
Musammatların Türk edebiyatında  en çok kullanılan biçimleri,
dörtlüler (murabba), beşliler(muhammes), altılılar(müseddes), terkib-i
bent, terci-i bent ve şarkıdır.
TERCİİ BENT VE TERKİBİBENT
Bu nazım biçimi ………...………….…… kurulur. Bent sayısı ……………
arasında değişir; her bent de genellikle 5-10 beyit kapsar. Bentler,
……….. ve ……………bölümlerinden oluşur.  Terciibentte ……………….
beyti, her hanenin sonunda aynen  tekrarlanır.  Terkibibentteyse,
vasıta beyti her hanenin sonunda değişir. Bentlerin hane bölümlerinin
uyak örgüsü gazelinki gibi ………………………….……………..biçimindedir.
Baki'nin "……….……………. Mersiyesi", …………....……….. Ruhi'nin
"……………..……"i  ve Ziya Paşa bu türün başarılı şairleri ve örnekleridir.  
ŞARKI
Divan şiirinde bes……………..……………. uygun ölçü kalıpları ile yazılan
……………….  kökenli ve çoğunlukla 4 dizelik …………………… oluşan
nazım biçimidir.  5 ya da 6 dizelik bentlerden de oluşabilir. Üçüncü
dizeye meyan adı verilir. Ve bu dizenin anlam bakımından daha özlü
olmasına dikkat edilir. Dördüncü dizeye ise nakarat denir. Aşk, sevgili,
ayrılık, içki, eğlence gibi konularda yazılır. Divan edebiyatının ilk şarkı
yazarı ……………………dir. 28 şarkısıyla …………….…….. de bu türün
ustası ve en güzel örneklerini vermiştir. Cumhuriyet döneminde
……………..….……………..… Nedim tipi şarkılar yazmıştır. Bu şarkılarda
nakarat vardır.
TUYUG
Divan şiirinde ………………………. kökenli nazım biçimlerinden olan
tuyuğun, Đran şiirindeki …………….……… ile Türk şiirindeki ………………..
etkisiyle oluştuğu sanılmaktadır. Aruzun ……………….. kalıplarıyla yazılan
tuyuglarda, uyak örgüsü ……………………… biçimindedir (bazı tuyuglarda
a a a a örgüsü de görülür). Konu bakımından tıpkı ……….…….. benzer.
Türk edebiyatında Ali Şir Nevai, ……………….………………….,
……………………………….,. tuyuglarıyla tanınmışlardır.
RÜBAİ
Kendine özgü bir ölçü ile yazılan felsefi, düşünsel içerikli nazım
biçimine ……………..……… denir. Rübailerin uyak ölçüsü ………….…..…….
biçimindedir. Rübai, ……………… edebiyatından Türk edebiyatına
geçmiştir. Đran edebiyatında rübainin en büyük adı
………………………….…….… Cumh. döneminde ……………………..…………….
Konularına göre nazım-nesir türleri
A. Dini Konulardaki Türler
1. ………………………:   Allah’ın birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere
tevhid denir. Genellikle kaside biçiminde yazılırlar. Tevhidde Allah’ın
büyüklüğü, sıfatları, kudretinin sonsuzluğu, tasvir ve hayal edilebilen
şeylerden soyutlanması, hiçbir şeyin ona eş ve benzer olamayışı, bütün
kudret ve ilimlerin ona ait oluşu gibi özellikler  sanatlı bir üslupla
anlatılır. Allah karşısında kulun acizliği vurgulanır. En ünlü tevhid şiirini
Nâbî yazmıştır.
2.……………………….  : Konusu Allah’a yakarış olan şiir.
3.……………….………:  Hazreti Muhammed’i övmek amacıyla
yazılmış şiirlerdir. Hazreti Muhammed’in çeşitli özellikleriyle mucizelerinin
dile getirildiği bu şiirler daha çok …………….…………..biçimiyle yazılmıştır.
Fuzuli’nin "………... Kasidesi divan edebiyatının en tanınmış na’t’ıdır.
4. ……………………………..: Hazreti Hüseyin’in  Kerbela’da şehit
edilişini konu alan ve acıklı bir üslupla yazılan eserlerin tümüne verilen
isimdir. Daha çok ……………..……. yazarlar tarafından kaleme alınmıştır.
Türk edebiyatındaki en önemli eser,  Fuzûlî’nin yazdığı
………………………….……..…….. adlı eserdir.
5. …………………….………:  Divan edebiyatında Hz.Muhammed'in
niteliklerini, kişiliğini, bedensel ve ruhsal özelliklerini anlatan yapıtlar, bu
genel ad altında toplanır.
6. …………..………..: Hz.Muhammed'in doğumunu anlatan şiir türüne
denir. İslam dünyasında Hz.Muhammed'in doğum gününü kutlamak
amacıyla yapılan törenlerin yaygınlaşmasından sonra, bu törenlerde
okunmak için mevlitler ortaya konmaya başlamıştır.  Türkçe en başarılı
mevlit, …………………….Çelebinin ………………..……………….adlı mesnevisi.
7. ………………..……: Hz. Muhammed’in göğe yükselişini konu alan
edebi eser.
8. …………………..: Belli bir konu çerçevesinde toplanmış 40 hadisten
oluşan yapıtlara verilen isimdir. Hadis-i erbain olarak da bilinir.
9. …………………….….: Kahramanların, din büyüklerinin, tarikat
kurucularının, ermişlerin olağanüstü yaşamlarını ve kerametlerini anlatan
yapıtlardır.
10. ……………….. : Öğüt verici ve öğretici öykü, fıkra, masal, menkıbe
türü eserlere kıssa adı verilir.  Ahmed Cevdet Paşa’nın  Kısas-ı
Enbiya.  
11. ……………………..……… : Din ulularının gerçek ya da
efsaneleştirilmiş yaşam öyküleri ile kerametlerini  anlatır.  Sinan
………’nın ………………..……………………..
12……………….……..:  Hz. Muhammed’in yaşam öyküsünü işleyen
düz yazı biçimi.
B. Din Dışı Edebi Türler
1. ……………….……….. Divan edebiyatında  ölen bir kimsenin
yiğitliğini, cömertliğini iyiliğini, yaptıklarını övmek ve ölümünden duyulan
acıyı dile getirmek için yazılan şiir türüne denir.
2. ……………………..……..:Divan şiirinde  saki'yi (içki sunan kişi)ve
şarabı övmek amacıyla yazılan şiir türüdür. Đran ve Türk
edebiyatlarında,sakinin ve şarabın övgüsü çağın geleneğine uygun
olarak tasavvuf açısından yapılmıştır.
3. …………………………..…..:  Divan şiirinde şehzadelerin  sünnet, hanım
sultanların  doğum ve evlenme törenlerini anlatan yapıtlara denir.
Şiir,düzyazı, ya da şiir-düzyazı karışımı olan bu yapıtlardan, dönemin
düğün-tören protokolü,saray ve çevresinin zevk ve eğlence anlayışı
konusunda çeşitli bilgiler edinilebilir. Bu türün ünlüleri  Nabi, Seyyit
Vehbi, Haşmet.  
4. ………………………….……Bir  kentin güzelliklerini anlatmak
amacıyla yazılan yapıtlara denir. Mesihi, Zati, Taşlıcalı Yahya, Lamii
türün ünlü isimleri.
5. …………………….……: Divan edebiyatında çeşitli mesleklerden
insanların  yaşam öykülerinin anlattığı, yapıtlarından örneklerin
verildiği türdür. Türk edebiyatının ilk şairler tezkiresi
………………………….…..………nin, ……………………………………..adlı eseridir.
6. ……………….………: Divan şairlerinin kendilerini ya da bir başka şair ya
da kişiyi  övdükleri şiirlerdir. Aynı zamanda kasidelerde şairlerin
kendilerini övdükleri beyitlerin bulunduğu beşinci bölüme verilen isimdir.
7. ………….………………:  Bir kimseyi  övmek için genellikle kaside
biçiminde yazılan şiir ya da düzyazıdır. Bu türün en güzel örneklerini
..…………….... vermiştir.
8.  …………………………….: Bir kişiyi, kurumu, toplumsal olayı, geleneği
yeren söz, düzyazı ya da şiir türüne verilen addır. Divan edebiyatında
en önemli hicviyelerden biri ………….……..’nin …………..…………………’sıdır.
9. …………………..…………:  Alaylı bir dille kaleme alınmış nazım
türüdür. Kaba şakalara, taşlamalara ve sövgülere yer verilir. Bayburtlu
……………….…. ustasıdır.
10.  …………………………..………………… Önem verilen bir olayın, yılını
göstermek üzere  ebced hesabıyla bir cümle, biz dize ya da  beyit
söyleme sanatıdır.
11. ………………….………….Belli kurallara göre düzenlenip çözülebilen
ve yanıtı Allah’ın sıfatlarından biri ya da bir insan adı olan manzum
bilmecedir.
12. ……………..……………., Ordunun akınlarını, savaşları, kahramanlıkları,
zaferleri anlatılan düz yazı ya da şiir biçimindeki edebi türdür.
13. …………………………..….  Siyasal bir görevle yurtdışına gönderilen
elçilerin izlenimlerini, görüşlerini, olayları anlattıkları  yapıtlardır. En
tanınmış örneklerden biri………………………………………’nin
………………..………..…….
14.  ………………………..……..Yazarların gezip gördükleri yerlerden
edindikleri izlenim ve bilgileri aktardıkları edebi eser.  Piri Reis’in
…………………………..……….si ve ………………Çelebi’nin
……………………………...…, Seydi Ali Reis’in
…………………………………………………….’i başarılı örnekler.  
15. ……………….…………… Devlet adamlarına yöneticilik sanatına
ilişkin bilgiler veren edebi yapıtların genel adıdır. Hükümdarlar için
kaleme alınmıştır. Türün en ünlüsü Selçuklu veziri
…………………………..’ün  Melikşah’ın isteği üzerine kaleme aldığı
Siyasetname’dir. Türk edebiyatında en önemlis, ise
………………………………….’in ………..…………………..…… eseridir.
16. …………………..…… :Mektup