ANLATIM BOZUKLUKLARI PRATİK BİLGİLER

ANLATIM BOZUKLUKLARI
 1.Gereksiz Sözcük Kullanım(duruluk ilkesine aykırılık ) Önemli Notlar Gereksiz Sözcükler:
 İşteş eylemlerde karşılıklı ve birlikte sözcüğü kullanılmaz.
 Birlikte–kaçışmak, doluşmak, bekleşmek gibi
 Karşılıklı-yazışmak, tartışmak, selamlaşmak
 Yağan—kar, yağmur, dolu Esen --- rüzgâr, yel, tipi
 Yağmak ve esmek eylemleri yüklem görevindeyse kullanılır. Yağmur yağdı. Rüzgâr esti.
 gibi e-bilme ihtimali, olanağı a-bilme becerisi, yeteneği şeklinde ifadeler birlikte kullanılmaz. Kardeşimin resim yapabilme becerisini keşfettik.
 Sık Görülen Gereksiz Sözcük Kullanımları Gündelik yevmiye, yan profil, envai çeşit, Gizli parola, beklenmedik sürpriz, gizli sır Geri iade temek, yaya yürümek, daha henüz Taşıt aracı, yoğun izdiham,yaşanmış deneyim İkili diyalog, hazır formül, mesire yeri Satış bayiliği, sıfırın atında eksi gibi
* Kısaltmalardaki Gereksiz Sözcükler
 GAP projesi, BJK kulübü, ÖSS sınavı ÖSYM merkezi, CHP partisi CMUK kanunu, ÇEK kurumu Neden bildiren sözcüklerle –den,-dan ekinin Kullanımı: …..nedeni…………………..dandır. …sebebi…………………..dendir. gibi Beni aramasının asıl nedeni bana olan saygı ve sevgisindendir.(saygı ve sevgisidir.) herhalde…… olsa gerek, olmalı olacak bence....olsa gerek,sanıyorum…..olsa gerek İfadeleri gereksiz kulanımdır e-karşılık ise, ama ise, bunun nedeni ise ama ise,ancak ise,oysa ise gibi ifadeler gereksiz kullanımdır.
 *Eşanlamlı sözcüklerin ya da aynı anlamı sağlayan sözcüklerin bir arada kullanımı
 - Hür ve özgür düşünceden yana olanlar şimdi nerede? - Hepinize neşeli, sağlıklı, şen günler dilerim. - Zengin ve varlıklı insanların eğitime katkıda bulunması gerekir. - O, faydalı ve yararlı bir araçtır. - Evden dershaneye yaya yürüyerek gidiyorum. - İnsan zaman zaman ara sıra yanlış yapabilir. - İnsan; şuurlu, bilinçli davranmalıdır. - O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum. - Toplantı zamanı yaklaştıkça konuşmacının heyecanı gittikçe artıyor. - Konuyu uzun uzun karşılıklı tartıştılar. - İşini zamanında günü gününe yapar. - Yoksul ve fakirlerden vergi alınmamalı. - Herkesin şartları ve koşulları eşit değil. - Her insan, sorumluluğunu ve mesuliyetini bilmelidir. - Babanıza saygı ve hürmetimi sunarım. - Arzu ve istekleriniz bizim için emirdir. - Başarılı olmak için sağlıklı bir plan ve program uygulanmalı. - Galiba onun akıllanacağı yok gibi görünüyor. - İşimi bitir bitirmez ve hemen döneceğim. - Buraya ilk önce ben geldim. - Bu asılsız iftiralar hepimizi üzdü. - Ülkemiz yurt dışına ihraç ettiği mallarda çok fazla kar yapmış. - Sokaktaki tinerciler bir kadına zorla tecavüz ettiler. - Gizli sırlarımı kimseye söylemem. - Yaşanmış deneyimlerden yola çıkarak bu kitabı yazdı. - Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi on derece. - Bu iki model arasında küçük bir nüans farkı var. - Askerdeki abim bize beklenmedik bir sürpriz yaptı. - Ömrü hayatımda böyle bir olayla karşılaşmadım. - Kaç defa ona ikili diyaloga girme dedim. - Beyaz eşya mağazasında yoğun izdiham yaşandı. - GAP projesi, ÖSS sınavı, ÖSYM merkezi gibi - Kapalı spor salonunda konser vardı. - Yanımızdan hemen uzaklaşıverdi. - Olası bir savaş ihtimaline karşı hazırlıklı olalım. - Uzun bir maraton koşusuna hazırlanıyordu. - Dışarıdan ithal etmek, dışarıya ihraç etmek gibi - Size önereceğim tavsiye şu olabilir. - Bana yaklaşım tarzınız yanlıştı. - Toplu katliamlara kim dur, diyecek? - İngilizce dışında başka hiçbir dil bilmez. - Afganistan’a on bin tane asker gönderdik. - Yangında iki dükkân maddi hasar gördü. - Ticari bir taksiye atlayıp eve vardık. - Yarın ne olacağını kimse önceden bilemez. - Organize suç örgütlerinin sayısı giderek artıyor. - Bu maç, anında naklen yayınlanacak. - Filmin sonu kötü bitti. - Yazma becerisini iyice geliştirdi. - Daha henüz onu tanışmadık. - Bu konuda hazır formüller bulma çabası içinde. - Dağcı olduğu için hep yüksek zirvelere çıkardı. - Ağaçtan aşağı inen çocuk ağlamaya başladı. - Onunla ilk tanışmamız enteresan olmuştu.
 *Sözcüğün anlamını eklerin vermesi
 - Depodaki mevcut stokların dökümünü bilgisayardan aldım. - Elektrikler kesildiğinden dolayı asansör çalışmıyor. - Ancak ne var ki annemle böyle konuşmalısın. - Geleceğini belki de düşünmüş olabilir. - Bizimle birlikte sen de gelir misin? - Düğüne katılmayacaksan hiç olmazsa bari bir kutlama telgrafı çek. - Bunu sana anlatmamın nedeni seni çok sevmemdendir. - Adam başı beşer milyon toplandı. - Türkçede Arapça ve Farsça dillerinden birçok sözcük var. - Köylü yumurtası bulunur. - Beni görmemezlikten geldi. - Gemideki mürettebatlar kıyıya çıktı.
 *Gereksiz yardımcı eylem kullanımı
 - Seçimlere onun etki etiğini ileri sürdü. (seçimleri onun etkilediğini ileri sürdü.) - Önce arkadaşımdan kuşku etim. (önce arkadaşımdan kuşkulandım. ) - Yağmur yağınca sular bulanık hale geldi. ( yağmur yağınca sular bulandı. ) - Çocuk, hasta oldu. (çocuk hastalandı. ) - İyi, kötü günlerimiz oldu; ama kanımca bizden memnun olarak ayrıldı. - Bu evrakları müdürün imza etmesi gerekirdi. (bu evrakları müdürün imzalaması gerekirdi. ) - Son günlerde hava erken karanlık oluyor. ( bugünlerde kararıyor. ) - Yaklaşık olarak iki ay sürecek bir proje var. - Turist sayısında çok artış oldu.(arttı.) - Polis bekleme yapmayın, dedi sürücülere(beklemeyin.) Umut etmek-ummak, kuşku etmek, kuşkulanmak, etki etmek-etkilemek, bekleme yapmak-beklemek, yanıt vermek – yanıtlamak,alkış almak-alkışlanmak,hedef edinmek-hedeflemek gibi ifadeler gereksiz eylem kullanımıdır.
 2.Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı
 - Ağrısız kulak delinir. - İzinsiz inşaata girilmez. - Tutuklu, ikiye karşı bir oyla serbest bırakıldı. - Cesetler, çok denizde kaldığı için şişmişti. - Burası tarihi güzellikler ve doğal eserler bakımında eşsiz bir şehir olan İstanbul’ dur. - ( burası doğal güzellikler ve tarihi eserler bakımından… ) - Çok okumaktan olacak, birkaç yıl içinde iyice çocuğun gözleri bozulmuş. - Herkes, izinsiz kursa giren öğrenciye şaşkınlıkla bakıyordu. - Salona girer girmez ilk gözüme çarpan şey bir birinde güzel çiçeklerdi. - Bugüne dek ilk kez yediğim yemekten şişmanladığımı itiraf ettim. - Ali, ikinci hayatının yanlışını yaptı. - Pencereyi açınca keskin bir soğuk bıçak gibi yüzümüzü yaladı. - Böyle durumlarda ilk akla gelen polisi aramaktır. - Babama telgrafla geleceğimi bildirmiştim. - Meydana kısa çıkan tüm yolları biliyoruz. - Dil yanlışları konusunda kısaca bildiklerimi size anlatacağım. - Yılan gibi düz ovada kıvrıla kıvrıl akan Kızılırmak köyümüzden geçiyordu. - Yanız ağlayan sen değilsin bu karanlık şehirde. - Bu konuyu fazla kafana takıyorsun.
 3.Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması
 - Dostlukların bozulmasına sizin sözleriniz katkıda bulundu. ( neden oldu. ) - Bu gençlerin suç işlemesini işsizlik sağladı. ( neden oldu. ) - Dedenin bahçeye diktiği maydanozlar yeşerdi. ( ektiği ) - Aile düzeninin bozulmasını kumara borçludur. - Toplantıda kalkınmanın nedenlerini savundu. ( açıkladı ) - Bana yardım yapılmasını sağladı. ( neden oldu. ) - Çürümüş yiyecekler yaradan çok zarar sağlar. ( verir ) - Tırnakların büyümüş, kimse göremeden kes ( uzamış ) - Ev sahibinin eleri bağlanarak cebinden paraları çalındı. ( alındığı-gasp edildi ) - Zamanında ekilmeyen fidanların tutması zordur. ( dikilmeyen ) - Sınıfa yeni gelen öğrenci dersinde çok çekimserdir. (çekingendir) - Okullar 15 Eylül’de öğrenime başlayacak.(öğretime) - Vatandaşlarımız arasında dil, din, ırk ayrıntısı yapılmayacak.(ayrımı) - Kendimi izleyicilere tanıştırdıktan sonra konuşmamaya başladım.(tanıdıktan) - Cumhurbaşkanı’nın konuşması olumlu tepki yaratır.(etki) - Uzun ve yorucu çalışmamızı başarıyla sonlanmıştır.(sonuçlamıştır) - İşçi sorunları altında kalkınamaz boyutlara ulaştı.(kalkılamaz) - Tartışılacak konuların başında anayasal sorunlar ve buna bağımlı olarak da başkanımın görevleri gelmektedir.(bağlı) - Her futbolcu, maçı kazanmak için üzerine düşen görevi yerine getirmiyordu.(hiçbir) - Hasta kardeşimin nefes alış verişleri gece yarısına doğru çok güçlendi.(güçleşti) - Bazı dostlarınız özle yaşantınız hakkında çeşitli dedikodular çıkarmışlar.(yaşamınız) - Ne diye uğraşıyorsun, memleketi sen mi düzenleyeceksin?(düzelteceksin) - Yol ayrılığında bir süre ayaküstü söyleştik.(ayrımında) - Öğretmen, biraz soruyu güçlendirmek istiyorduk.(güçleştirdi) - Can güvenliğini korunması için polise başvurdu.(sağlanması) - Aldığımız malın fiyatını ödeyip çıktık. - Bestelerindeki doğallık aşırı dikkat çekiciydi.(son derece) - Borsa endeksi yine arttı.(yükselmek) - Kitabı, kitaplığımda nereye koyduğumu bir türlü bulamadım.(hatırlayamadım) - Çalışanlar arasında bir süredir başlayan tartışma sona erdi.(devam eden) - Asker terörü bitirmek bahanesiyle bir operasyon başlattı.(gerekçesiyle) - Polisin vatandaş karşısındaki görevi sınırlandırıldı. (yetki)
 4. Anlamca Çelişen İfadelerin Kullanımı
 - Kesinlikle bu olaydan sonra bize kızabilir. - Hiç şüphesiz bu listedeki kitapları okumuş olmalılar. - Mutlaka beni arayan Ahmet olacak. - Buranın nüfusu aşağı yukarı tam 35 bin. - Beni hiç unutma, arada bir hatırla. - Kesinlikle beni affedeceğini sanmıyorum. - Bu binanın yüksekliği diğerinin tam on katı kadardı. - Eminim hastalanmasaydı, belki sizinle gelirdi. - Babam sigarayı kuşkusuz bırakacak gibi görünüyor. - Arada bir durmadan sağa sola bakıyordu. - Sabah işlediğimiz konuyu ayrıntılı bir biçimde akşam yüzeysel olarak tekrar edeceğiz. - Güneşin batışını er akşam burada gün aşırı izlerim. - Bu yarışmaya birer yıl arayla üst üste üç kez katıldım. - Arada bir yanıma gelir onunla sık sık dertleşiriz. - Kısmen de olsa kendimi tümüyle sorumlu hissediyorum.
 5. Sıralama ve Mantık Hataları
 - Gelecek haftaki programı hatırlatıyorum. - Yürümek şöyle dursun spor bile yapmıyor. - Yarınlara, gelecekteki günlere özlem duyuyorum. - Erken seçim kararı 257’ye karşı 196 oyla kabul edildi. - Bir hafta önce dünya evine giren sanatçı geçen hafta ayrıldı. - Değil sana bir söz söylemek dayak bile atmayacağım. - Martıları sayarken hiç mi hayal kurmadık? - Tam en güzel 144 renk burada. - Türkiye ABD, İsveç ve Fransa’nın ardından üçüncü oldu - Eğrisiyle doğrusuyla çok doğru şeyler anlattı. - Son turda atlet ardındaki sporcuyu hızla geçti.
 6. Anlam Belirsizliği (açıklık ilkesine aykırılık)
 *Cümlede birden çok anlamın olması, iyelik ekinin belirsizliği, zamir eksiliği.
 - Karikatürü senden daha çok severim. - Serhat Kenan’dan çok para aldı. - Dün kardeşini bir partide gördüm. - Çiçeklerine bolca su vermelisin. - Bugünlerde bana hasta gibi davranıyor. - Aslan nasıl avlanır, bilmiyorum. - Sesim Tarkan’dan daha iyi. - Başarılarının devamını diledi. - Kardeşiyle eşini öldüren kadın tutuklandı. - Yedi aylık iş adamı sevgilisinden ayrıldı. - En son getirdiği taştı. - Çok düşünceli bir adam. - O, sizinle eğlenir. - Deliler gibi, yazı bekliyoruz.
 7. Deyim ve Atasözlerinin Yanlış Kullanımı
 - Bize gönül koydu, iyice bağlandı. - Sonunda bu konu da güneş ışığına çıktı. - Gönülsüz yenen yemek ya karın ağrıtır ya kafa. - Atı alan Kadıköy’ü geçti. - Birini al, ötekine vur. - Eski arkadaş düşman olmaz. - Biti deve yapmana gerek yok. - Verilmeyecek hesabım yok başım açık her zaman.
 8. Noktalama Yanlışları - Yaralı adamı bir yerlerden tanıyor gibiydi. - Küçük çam ağacının arkasına saklandı. - Bir grup korsan gösteri yaptı. - Gen kız arkadaşına yetişmek için koşuyordu. - Misafir odasına doğru yürüdü. - Kader arkadaşına yine oyun oynadı. - Boğa adamı yerden yere sürüyordu. - Yabancı çocuğa bir şey uzattı.
 9. Özne-yüklem Uyuşmazlığı Özne çoğul Yüklem Eylem adları Soyut kavramlar Organ adları Zaman adları Cansız varlıklar Bitki ve hayvanlar Belgisiz sıfat ve zamirler Tekil İnsan tekil İnsan çoğul Eğer eylem tek tek yapılıyorsa Eğer eylem birlikte yapılıyorsa Tekil Çoğul ( Askerler hedeflenen bölgeyi aldılar.) Tekil (İşçiler fabrika çıkışında grev yaptı.) Özne çok kişiden oluşursa Ben, sen, o Ben ve sen Sen ve o Biz (1.çoğul şahıs) Biz (1.çoğul şahıs) Siz (2. Çoğul şahıs)
 Not: Özne çoğul olup kişileştirilmiş varlıklar olursa yüklem çoğul olur. (Ağaçlar hüzünle yapraklarını döktüler.)
 - Dizlerim dünden beri çok ağrıyorlar. - Nemrut’a gelince sürüler her yeri kaplarlardı. - Birkaç kişi tepede bizi bekliyorlardı. - Adamlardan birkaçı koşup ormana daldılar. - Her biri birer tavuk yediler. - Kartallar yüksekten uçarlar. - Çiğdemler ve laleler birbiri ardınca solup gittiler. - Ayla, Ayten ve sen iyi oynadılar. - Orhan’la sen gün doğmadan sandalı hazırlarsın. - Bu romanda kavgalar, çekişmeler, ihtiraslar anlatılırlar. - O kurumda herkes, saygılı, hoşgörülü ve başarılı olmayı öğrenmişlerdi. - Seyircilerle biz eleştirenler bir kez daha ters düştü sanırım. - Üç kişi kapının önünde bekliyorlar - Bazı yazarlar kendi yaşamını anlatırlar. - Murat’la ben yarın Karadeniz’e gidiyorum.
 10. Çatı Uyuşmazlığı(bileşik cümlelerde meydana gelen bozukluk)
 *Cümledeki eylemsilerle cümlenin yükleminin çatı bakımından uyuşmamasıdır. - Okuldaki öğrenciler toplanıp pikniğe gidildi. - Her ne kadar şehrin dışında bir ev tutmuşsa da istenilen rahatlığa kavuşulmamıştır. - Raflardaki kitaplar bir kenara ayrılarak depoya taşıdı. - Bahçedeki zararlı otlar yolarak bir yere yığılmalıdır. - Hükümet tabibine muayene edilerek sağlık raporu alacaksınız. - Çöp tenekesinde ve küllüklerde yırtıp atılmış bir müsvedde yoktu. - Senaryo genç bir asistan tarafından yazıldı, üç kişilik bir kurul inceledi. - Okul yönetimlerine direktif vererek, sorun çözülmek istendi. - Biraz dikkatli bakınca bu tablonun sahte olduğu kolayca anlaşılır. - Şiirlerinde kullandığı sözcüklere biraz dikkat ederse şairin dile verdiği önem hemen fark edilir.
 11.Tamlama Yanlışları
 *Sıfat ve isim tamlamalarının birlikte kullanımından kaynaklanan bozukluk.
 - Komşumuz en çok serüven ve tarihi romanları okurdu. - Ekonomik ve kültür açısından güzel bir projeye imza attık. - Teknolojik ve işgücü yetersizliği ekonomiyi çökertir. - Kaza yerine birçok askeri ve polis aracı geldi. - Son derste belgisiz ve sayı sıfatlarını öğrendik - İhaleye birçok yerli ve yabancı firma katıldı. - Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekleştirildi. - Pasta ve meyve suyu ikram edilecek.
 *Tamlayan ve tamlanan eki eksiliği ve fazlalığından kaynaklanan bozukluk.
 - Ahmet Bey derneğimizin üye ve ikinci başkanıdır. - Yeni sözcükler yaratmak isteyen her ulus dilinin sunduğu imkânlardan yararlanması gerekir. - Bu futbolcu, takma yaralı olması için sürekli çalışası gerekiyor. - “Her insan çevreyi korumak ve doğanın kirletilmesini önlemek için gerekli duyarlılığı göstermesi gerekir. - Küllük, Tekin'in birbiri ardınca yaktığı sigara izmaritleriyle dolmuştu.
 12. Öğe Eksikliğinden Kaynaklanan Bozukluklar Sıralı ya da bağlı cümlelerde meydana gelen bozukluk A)Özne Eksikliği:
 - Kitabın baskısı eylülde bitecek, ekim ayında piyasaya çıkacak. - Hiçbiri bana inanmamış, beni yalancılıkla suçlamıştı. - Kimse bir yere kıpırdamasın, yere yatsın. - Bu konuda herkes konuşur ama bir öneride bulunmaz. - Vatandaşın en büyük güvencesi basındır ve ondan çok şey beklemektedir. - Sınıfta kargaşa yok, bugün oldukça sakin. - Bağıran çocuğa engel olunarak odadan çıkarıldı.

 Not: Cümlelerden biri hiçbiri veya herkes ile başlarsa diğer cümlede kimse ya da hepsi sözcükleri kullanılır.

 B) Nesne Eksikliği
 - Derslerine çalışmayıp ihmal ediyordu. - Buna ancak öğretmen karar verir ve uygular. - Çocuğun gözlerindeki yaşı silip, yerine oturttu. - Bize yardım edeceklerine inanıyor ve bekliyoruz.
 C)Tümleç Eksikliği
 - Alanya’yı çok sevmişti, dönmeyi düşünmüyordu. - Beni hiçbir zaman unutmadı, her zaman mektup yazdı. - Sana her konuda güveniyor ve yardım bekliyoruz. - Kayaya yaklaşıyor muyuz, yoksa uzaklaşıyor muyuz? - Olanları böyle değerlendirmek, bu gözle bakmak gerekir. - Her zaman senin yanındayım, seni yalnız bırakmayacağım. - Akşamları kitapçıya uğrar, saatlerce sohbet ederdi. - Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdi, nasıl başa çıktı?
 D)Yüklem Eksikliğ
i - Ekşi yiyecekleri az, acıyı ise hiç yemezdi. - Ben ona ağabey, o da bana kardeşim derdi. - Ülkenin koruyucu hekimliğe olan ihtiyacı tespit ve giderilmeye çalışılıyor. - Bülent çok samimi ve ona çok yakınlık göstermişti. - Masayı ben, sandalyeleri eşim yerleştirdi. - Ben kırmızıyı, eşim yeşili sever. - O mutlu günde kızlar halay; erkekler türkü söyledi.
 13.Eylemsi Yanlışları
 - Vergilerin yeni sisteme göre toplanacağını sağlayacaklar. - Onu buraya gelmeden önce mi, sonra mı aradın - Görevlilerin beyaz kravat ve koyu ren ceket giymesi emri verildi. - Beni en çok sevindiren senin buraya geldiğindir. - Hem arkadaşım hem meslektaşı olmaktan çok mutluyum.
 14.Eklerin Yanlış Kullanımı
 - Birçok seneler geçti, dönen yok seferinden. - Biraz işlerim var. - Fazla konular nedeniyle soru çözememiş. - On iki ülkenin dış işleri bakanı Ankara’da toplandı. - Her çeşit özel kurumlar için ayrı yasa çıkmalı. - Bunca acılardan sonra hayat ona gülmeyi de öğretti. - Katiyen evet, hayır kelimesini kullanmayacaksın. - Koca adam konuşmasını bilmiyor. - Sergide tanıtılan eşyalar geçmişte insanların inançlarını ve beğenilerini yansıtıyor. - Muğla yöresindeki çıkan yangınlar hala kontrol altına alınamadı. 15.Ekeylem Eksikliği
 - Sınav sonucunda Ali başarılı, Ayşe başarılı değilmiş. - Akıllı bir insan; fakat şansı pek açık değildi. - Orhan Veli’nin dili halk dili ancak sıradan bir değildi. - Önce komşularımız bize gelecek, sonra biz de onlara gidecekmişiz.