FERMI, Enrico (1901-1954). ve icadı

FERMI, Enrico (1901-1954). Dünyanın en büyük nükleer fizikçilerinden olan İtalyan asıllı Enrico Fermi Roma’da doğdu. Lise yıllarında harika çocuk olarak dikkat çeken Fermi, doktora çalışmasını Pisa Üniversitesi’nde 1922′de tamamladı. Önce Floransa Üniversitesi’nde, daha sonra (1927-38) Roma Üniversitesi’nde ders verdi.

Atomu oluşturan parçacıklardan nötronun  1932′de keşfedilmesinden sonra Fermi, daha önce atom çekirdeğine alfa parçacıkları gönderilerek gerçekleştirilmiş olan yapay radyoaktifliği nötronlarla yarat mayı denedi. Bu çalışmaları sonunda, “nötron bombardımanı yoluyla yeni radyoaktif maddeler belirlemesi ve yavaşlatılmış nötron ların yol açtığı çekirdek tepkimesini bulması” nedeniyle 1938 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı. Ödülü almak için Stockholm’e giden Fermi, faşist yönetim altındaki İtalya’ya dönmek istemedi ve ABD’ye yerleşti.
Aynı yıl, Fermi’nin nötron bombardımanı yöntemiyle uranyumda çekirdek tepkimelerini başlatma deneyini tekrarlayan Alman bilim adamları, bu tepkimeyle aslında uranyum çekirdeğinin birkaç parçaya bölündüğünü ve çok büyük bir enerjinin açığa çıktığını buldular. Bölünen çekirdekten çıkan parçacıkların başka atomları bölmesiyle bu tepkimenin zincirleme olarak süreceği anlaşıldı. Hitler’in bu buluştan yararlanarak atom bombası yaptırabileceğini düşünen Fermi ve arkadaşları ABD yönetiminin dikkatini bu tehlikeye çekmek istediler. Albert Einsteın imzaladığı bir mektup Başkan Roosevelt’e gönderildi. Bunun sonucunda, zincirleme çekirdek tepkimesini gerçekleştirmek için başlatılan ve atom bombası yapımıyla sonuçlanan Manhattan Projesi’nin başına Fermi getirildi. 1942 sonunda ilk denetimli zincirleme çekirdek tepkimesi gerçekleştirildi. 1945′te de ilk atom bombası patlatıldı
1944′te ABD yurttaşı olan Fermi 53 yaşın da ölene kadar Chicago Üniversitesi’ndeki, sonradan kendi adı verilen Nükleer Araştırma Enstitüsü’nde çalıştı. Fermi aynı zaman da, atom fiziği alanında verilen ve günümüzde kendi adıyla anılan ödülü alan ilk bilim adamıdır. 100 atom numaralı fermiyum elementi ve temel parçacıkların çapını ölçmekte kullanılan fermi birimi de onun adını taşımak tadır.