Aralarında anlam ilişkisi bulunan adların oluşturduğu söz öbeği.
Bir adın bir başka adı anlam bakımından tamamlaması
Ad takımı olarak da bilinir.
Tamlayan 1. sözcük, tamlanan 2. sözcüktür.
Tamlayan tamlananın anlamını bütünler, tamamlar.
Örn:
Su çanağı: çanak ve su arasında belli bir anlam ilişkisi vardır.
a a
Kapının kolu: kapı ve kol arasında belli bir anlam ilişkisi vardır.
a a
En az iki addan oluşur.
Baştaki ad veya adlar tamlayan, sondaki ad veya adlar tamlanan
Örn:
Okul müdürü
Tamlayan Tamlanan
Devlet memurunun okul müdürü
t.yan t.nan t.yan t.nan
t.yan t.nan
BELİRTİLİ:
Tamlayan “-ın” ilgi ekini (tamlayan) , tamlanan “–ı” 3.tekil kişi iyelik ekini (tamlanan) alır.
Tamlananın tamlayana kesin aitliği söz konusudur.
Belirlilik vardır.
Örn:
Sınıf-ın kapı-s-ı
Arkadaşın-ın kitap-ı
Köylü-n-ün mallar-ı
BELİRTİSİZ:
Belirtme anlamı bir genellik kazanır
Tamlanan 3.kişi iyelik eki “-i” almış durumu.
Tamlayan belirli değildir. Kesin olmayacak biçimde genel bir aitlik anlamı
Anlam sınırı çok geniştir.
Örn:
Sokak kapı-s-ı (hangi sokak)
Ev terlik-i (hangi ev)
Okul müdür-ü (hangi okul)
Çam ağaç-ı (hangi çam)
TAKISIZ:
Tamlayan ve tamlananın ek almamış durumu
Eksiz tamlama
Tamlayan tamlananın neden yapıldığını, neye benzediğini belirtir.
Örn:
Yün eldiven, dev adam…
ZİNCİRLEME:
Tamlayanı veya tamlananı ad tamlaması olan ad tamlaması
Örn:
Bahçe kapısının gıcırtısı
a a a
t.yan t.nan
kardeşinin ders kitabı
a a a
t.yan t.nan
Uyarı: bazı cümlelerde ve özellikle şiirlerde tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
Örn:
Sakarya saf çocuğu masum Anadolu’nun
Divanesi kaldık Allah yolunun
Uyarı: tamlamalarda araya sözcük girebilir
Örn:
Küçüğün minik elleri
Afrika’nın balta girmemiş ormanları
UYARI: Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına sözcük girebilir; ancak takısız ve belirtisiz ad tamlamalarında araya sözcük giremez.
Örn:
Afrika’nın balta girmemiş ormanları.
Adamın hiç eksilmeyen saygısı.
|
|
|
|
|
|
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder