D r . C e n g i z S a l t a o ğ l u



Ankara I







Fotoğraf: Servet Somuncuoğlu







































I. Satır













Sağdan sola - Yukarıdan aşağıya:



S2 N1Ŋ



S2 N1Ŋ



äs an(ı)ŋ



Äs An’ıŋ.



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).



II. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



Ŋ Ç Ç D2 A D2



ŊÇ ÇD2A D2



aŋç(ı) äç(ü)dä äd



Aŋçı, Äçü’dä äd.



Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.



III. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



N2 W Ş S2 Ŋ NÇ S2 K2 P WıK



N2 WŞ S2Ŋ NÇ S2K2P WıK



en uş äs(i)ŋ enç äskäp okı



En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!



(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!



IV. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



W L1 W L1P



WL1 WL1P



ol ulap



Ol ulap



Onu ulaştırıp



V. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



Y1 iÇ S2 S2



Y1 iÇ S2S2



ay iç säs



ay iç säs!



söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Äs An’ıŋ.

Aŋçı, Äçü’dä äd.

En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!

Ol ulap

ay iç säs!



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).

Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.

(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!

Onu ulaştırıp

söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Äs An’ıŋ.

Aŋçı, Äçü’dä äd.

En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!

Ol ulap ay iç säs!



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).

Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.

(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!

Onu ulaştırıp söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Birleşik Yazım



WıK < W ıK





Dilbilgisel Çözümleme ve Sözvarlığı



äs “av hayvanı”

Karahanlı Tü. es “Yırtıcı hayvanların avı olan hayvan” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265)



äsiŋ “(senin) av hayvanın” < äs + -(i)ŋ “tekil 2. kişi iyelik soneki”



anıŋ “onun”

Eski Uygur Tü. anıng “onun” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)



Eski Uygur Tü. aŋçı “Avcı, hayvan avcısı” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)



Äçü’dä “Baba’dan (Tanrı’dan)” < äçü + -dä “adın bulunma-çıkma durumu soneki”

äçü “ata, dede, baba”

Orhon Tü. äçü “ata, dede, ecdat” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 243)



Eçü sözcüğü, Karahanlı Türkçesinde “(Tanrıya seslenme olarak) ey baba, peder” (KB)152 anlamında kullanılmıştır: siziksiz bir ök sen ay meŋü eçü “sen, şüphesiz, birsin, ey sonsuz Tanrı” (KB: 10) (Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, Simurg, İstanbul, 1999, Yong-Sŏng Li, sy. 91)



äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik”

Karahanlı Tü. ēd “İyiye işaret olan herhangi bir şey” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265) < ēd ay.

Eski Uygur Tü. äd “madde, mülk, servet” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu,, sy. 45)

[Eski Tü. ädgü “iyi, güzel” < äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik” + -gü “addan ad yapan sonek”]

[Krşnz. 160. {+gU}. Nitelik adları türetir:

ädgü “iyi; yarar, kazanç” (BK K 5, vb.) < *äd “mal, değerli şey”; krş. Uyg. ädsiz “faydasız”, ädlig “değerli, kıymetli”, MK ädlig ay., ädgär- “gelişmek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 82)]



en! “(aşağı) in!” (tekil 2. kişi buyurma kipi)

en- “inmek”

Orhon Tü. in- “inmek” (OTG, sy. 245)

Eski Uygur Tü. in- “İnmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 64)

Karahanlı Tü. ėn- “inmek” (DLT-Kabalcı, sy. 258)

Ana Tü. ė:n- inmek: Orh. in-, MK i:n- iniş, inişli, Türkm. i:n-, Hlç. i:en-der-, Az. ėn- (TDBUÜ, sy. 181)



Kıpçak Tü. uş “1. İşte” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 294)

Eski Türkiye Tü. uş “1. İşte, şimdi” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 220)



enç “huzur, dinginlik, rahatlık; huzurlu, dingin, rahat, memnun, memnuniyetle, severek”

Eski Uygur Tü. inç “Rahat, huzur, sâkin, sükûnet, sulh, sakit” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 63)

Karahanlı Tü. ė:nç “Memnun, dingin” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 258)

Eski Türkiye Tü. enç “Rahat, huzur, asayiş” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 83)



äskäp “yolup, didip, parçalayıp” < äskä- + -p “ulaç türeten sonek”

äskä- “yolmak, ditmek, parçalamak”

Karahanlı Tü. eske- “ufalamak, ufalayıp savurmak” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 346);

iske- “yolmak” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 293)

Eski Uygur Tü. iskän- “ditmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 66) < iskä-n- (dönüşlü çatı)



okı! “oku! çağır! dua et! (tekil 2. kişi buyurma kipi)

okı- “okumak; çağırmak; dua etmek”

Orhon Tü. okı- “çağırmak” (OTG, sy. 250)

Eski Uygur Tü. okı- “1. Okumak. 2. Çağırmak, davet etmek” (EUTüS, sy. 94)

Karahanlı Tü. okı- “1. okumak, okuyup ders almak. 2. davet etmek, çağırmak, istemek. 3. tapmak, ibadet etmek. 4. dua etmek, niyaz etmek” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), TDK Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 541-542)



Eski Uygur Tü. ol “Bu, o” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 94)



ulap “ulaştırıp” < ula- + -p “ulaç türeten sonek”

Kıpçak Tü. ula- “Bitiştirmek, ulaştırmak” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 292)



Orhon Tü. ay- “söylemek, demek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırma- ları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 239)

Eski Uygur Tü. ay- “söylemek, konuşmak, haber vermek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 19)



iç “iç, gönül”

Orhon Tü. iç “iç” (OTG, sy. 244)

Eski Uygur Tü. iç “iç, derun, bir şeyin içi” (EUTüS, sy. 58)



ses “ses”

Kıpçak Tü. ses “Ses” (KıpTüS, sy. 232)

Eski Türkiye Tü. ses “ses” (YTS, sy. 184)





Bu yazıtta geçen runik imler için karşılaştırmalı ses değerleri çizelgesi:







Ses değerleri için yararlanılan başvuru kaynakları:

Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin)

Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Ankara, 1997, Talat Tekin)



















D r . C e n g i z S a l t a o ğ l u



Ankara I







Fotoğraf: Servet Somuncuoğlu







































I. Satır













Sağdan sola - Yukarıdan aşağıya:



S2 N1Ŋ



S2 N1Ŋ



äs an(ı)ŋ



Äs An’ıŋ.



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).



II. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



Ŋ Ç Ç D2 A D2



ŊÇ ÇD2A D2



aŋç(ı) äç(ü)dä äd



Aŋçı, Äçü’dä äd.



Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.



III. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



N2 W Ş S2 Ŋ NÇ S2 K2 P WıK



N2 WŞ S2Ŋ NÇ S2K2P WıK



en uş äs(i)ŋ enç äskäp okı



En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!



(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!



IV. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



W L1 W L1P



WL1 WL1P



ol ulap



Ol ulap



Onu ulaştırıp



V. Satır













Sağdan sola - Aşağıdan yukarıya:



Y1 iÇ S2 S2



Y1 iÇ S2S2



ay iç säs



ay iç säs!



söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Äs An’ıŋ.

Aŋçı, Äçü’dä äd.

En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!

Ol ulap

ay iç säs!



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).

Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.

(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!

Onu ulaştırıp

söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Äs An’ıŋ.

Aŋçı, Äçü’dä äd.

En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!

Ol ulap ay iç säs!



Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).

Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.

(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!

Onu ulaştırıp söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!





Birleşik Yazım



WıK < W ıK





Dilbilgisel Çözümleme ve Sözvarlığı



äs “av hayvanı”

Karahanlı Tü. es “Yırtıcı hayvanların avı olan hayvan” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265)



äsiŋ “(senin) av hayvanın” < äs + -(i)ŋ “tekil 2. kişi iyelik soneki”



anıŋ “onun”

Eski Uygur Tü. anıng “onun” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)



Eski Uygur Tü. aŋçı “Avcı, hayvan avcısı” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)



Äçü’dä “Baba’dan (Tanrı’dan)” < äçü + -dä “adın bulunma-çıkma durumu soneki”

äçü “ata, dede, baba”

Orhon Tü. äçü “ata, dede, ecdat” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 243)



Eçü sözcüğü, Karahanlı Türkçesinde “(Tanrıya seslenme olarak) ey baba, peder” (KB)152 anlamında kullanılmıştır: siziksiz bir ök sen ay meŋü eçü “sen, şüphesiz, birsin, ey sonsuz Tanrı” (KB: 10) (Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, Simurg, İstanbul, 1999, Yong-Sŏng Li, sy. 91)



äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik”

Karahanlı Tü. ēd “İyiye işaret olan herhangi bir şey” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265) < ēd ay.

Eski Uygur Tü. äd “madde, mülk, servet” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu,, sy. 45)

[Eski Tü. ädgü “iyi, güzel” < äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik” + -gü “addan ad yapan sonek”]

[Krşnz. 160. {+gU}. Nitelik adları türetir:

ädgü “iyi; yarar, kazanç” (BK K 5, vb.) < *äd “mal, değerli şey”; krş. Uyg. ädsiz “faydasız”, ädlig “değerli, kıymetli”, MK ädlig ay., ädgär- “gelişmek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 82)]



en! “(aşağı) in!” (tekil 2. kişi buyurma kipi)

en- “inmek”

Orhon Tü. in- “inmek” (OTG, sy. 245)

Eski Uygur Tü. in- “İnmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 64)

Karahanlı Tü. ėn- “inmek” (DLT-Kabalcı, sy. 258)

Ana Tü. ė:n- inmek: Orh. in-, MK i:n- iniş, inişli, Türkm. i:n-, Hlç. i:en-der-, Az. ėn- (TDBUÜ, sy. 181)



Kıpçak Tü. uş “1. İşte” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 294)

Eski Türkiye Tü. uş “1. İşte, şimdi” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 220)



enç “huzur, dinginlik, rahatlık; huzurlu, dingin, rahat, memnun, memnuniyetle, severek”

Eski Uygur Tü. inç “Rahat, huzur, sâkin, sükûnet, sulh, sakit” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 63)

Karahanlı Tü. ė:nç “Memnun, dingin” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 258)

Eski Türkiye Tü. enç “Rahat, huzur, asayiş” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 83)



äskäp “yolup, didip, parçalayıp” < äskä- + -p “ulaç türeten sonek”

äskä- “yolmak, ditmek, parçalamak”

Karahanlı Tü. eske- “ufalamak, ufalayıp savurmak” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 346);

iske- “yolmak” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 293)

Eski Uygur Tü. iskän- “ditmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 66) < iskä-n- (dönüşlü çatı)



okı! “oku! çağır! dua et! (tekil 2. kişi buyurma kipi)

okı- “okumak; çağırmak; dua etmek”

Orhon Tü. okı- “çağırmak” (OTG, sy. 250)

Eski Uygur Tü. okı- “1. Okumak. 2. Çağırmak, davet etmek” (EUTüS, sy. 94)

Karahanlı Tü. okı- “1. okumak, okuyup ders almak. 2. davet etmek, çağırmak, istemek. 3. tapmak, ibadet etmek. 4. dua etmek, niyaz etmek” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), TDK Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 541-542)



Eski Uygur Tü. ol “Bu, o” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 94)



ulap “ulaştırıp” < ula- + -p “ulaç türeten sonek”

Kıpçak Tü. ula- “Bitiştirmek, ulaştırmak” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 292)



Orhon Tü. ay- “söylemek, demek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırma- ları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 239)

Eski Uygur Tü. ay- “söylemek, konuşmak, haber vermek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 19)



iç “iç, gönül”

Orhon Tü. iç “iç” (OTG, sy. 244)

Eski Uygur Tü. iç “iç, derun, bir şeyin içi” (EUTüS, sy. 58)



ses “ses”

Kıpçak Tü. ses “Ses” (KıpTüS, sy. 232)

Eski Türkiye Tü. ses “ses” (YTS, sy. 184)





Bu yazıtta geçen runik imler için karşılaştırmalı ses değerleri çizelgesi:







Ses değerleri için yararlanılan başvuru kaynakları:

Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin)

Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Ankara, 1997, Talat Tekin)