ÜNLEMLER

ÜNLEM
Birine seslenmek için veya çeşitli duygularımızı (şaşkın­lık, korku, sevinç, şaşma, beğenme, acıma, üzüntü...) anlatmak için yararlandığımız sözcük türüdür. Ünlemlerin de edat ve bağlaçlar gibi tek başlarına anlamları yoktur.
Ünlem olarak kullandığımız sözcükler; asıl ünlemler, ün­lem olmuş sözcükler, yansıma ve ikilemelerden oluşan ünlemlerden oluşur.

• Asıl ünlemler
a!, ah!, eh!, hey!, ha!, vah!, of!, ey!, ya!, üf!, eyvah!

• Ünlem olmuş sözcükler Arkadaşlar!, Yarabbi!, Yuh!, Yoo!, Güzel! Dur!, Git, Otur!, Konuşma!, Gel!

• Yansıma ve ikilemelerden oluşan ünlemler şangır şungur!, hav hav!, çat!, küt!,
aman aman!, vah vah!, deh!, güm!, pisi pisi!

Ünlemlerin özellikleri
1. Yansımalar ünlem olabildiği gibi seslenmeye yarayan sözcükler de ünlem olurlar.
2. Ünlemlerin bulunduğu cümleye ünlem cümlesi denir ve bu cümlelerin sonuna ünlem işareti (!) konur.
3. Ünlem olan sözcük, cümlenin her yerinde kullanılabi­lir.
4. Ünlemler, isim soylu sözcük oldukları için isimlere ge­len çekim eklerini de alabilir; ancak bu ekleri aldıkla­rında isim görevi yaparlar.
Ahı, ahını, ahından, ahlar...
"Ahı gitmiş vahı kalmış."
5. Ünlemler ikileme biçiminde kullanılabilir.
6. Ünlemlerin gerçek değeri söyleyişte belirginleştiği için ünlemler, vurgu ve tonlama ile ilgilidir.
7. Hayvanları korkutmak amacıyla kullanılan sözcükler de ünlemdir.
Hoşt!, pist!, kışt!, deh!
8. Dua ve yemin sözcükleri de ünlemdir, amin!, inşallah!, vallahi!...
Başlıca ünlemler ve kurdukları anlam ilgileri:
Of, bu kadar çalışma yeter! (bıkkınlık)
Vah vah, yazık oldu çocuğa! (acıma, üzülme)
Eyvah, çocuk düştü. (şaşırma,korku)
Ah! Elime iğne battı, (acı duyma)
Ah, nerede gençliğim! (özlem)
Üf! Arabaya bak. (beğenme, şaşırma)
Hey, baksanıza bir dakika! (seslenme)
Eh, yetiyor çok şükür! (haline razı olma)
Alo, sesim geliyor mu? (seslenme)
Hey, orada biri var mı? (seslenme)
Arkadaş, bakar mısın? (seslenme)
Beyefendi, iyi misiniz? (seslenme)
Ali, çabuk buraya gel! (seslenme)
Tanrım, bana yardım et! (seslenme)
Zavallı, çok acı çekiyor! (acıma)
Yazık, çok çalışkan bir çocuktu! (üzülme)
Aferin size! (beğenme)
Hadi, öyle olsun! (onaylama)
Hay hay, geliriz! (kabul etme)
Kızarım ha! (korkutma)
Çantamı kurcalama e mi! (tembih)
Ee! Artık diyecek bir şey yok. (beğenme)
Öff! Bu ne biçim çorba, (tiksinme)

UYARI
"E!" ünlemi fiillerin sonuna geldiğinde fiille kaynaşa­bilir.
Okula gitseniz e! Okula gitsenize! Sen buraya baksan a! Sen buraya baksana! Söylediklerimi yazsan a! Söylediklerimi yazsana