TAMLAMALAR

SIFAT TAMLAMASI

*Bir sıfatın ismin önüne gelerek onu nitelemesi yada belirtmesiyle oluşan tamlamalardır
Sıfat+İsim=> Sıfat Tamlaması (Sıfat=Tamlayan İsim=Tamlanan)
Büyük insan Düz saç Üç Elma O adam

Not: Sıfat mutlaka ismin önünde olmalıdır
Adamın burnu epey büyüktü (“Büyük” sözcüğü sıfat olmasına rağmen sıfat tamlaması kurmamıştır)
Not: Adlaşmış sıfat sıfat tamlaması sayılmaz
Çalışanlar belli oluyor
Not: Adlaşmış sıfat bir sıfat tarafından nitelenerek yada belirtilerek sıfat tamlaması oluşturabilir
Yakışıklı gençleri daha çok severim
Not: Sıfat tamlamasında tamlayan yada tamlanan isim tamlaması olabilir
Sıcak yaz akşamları
El örgüsü kazak

İSİM TAMLAMALARI

*İki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluşan öbeğe “isim tamlaması” denir
İsim+isim=> İsim tamlaması Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin -in -im -den (Bunlar ses değişimine uğrayabilir)

Tamlanan Ekleri:-i -si -im -in -imiz -iniz -leri (Bunlar ses değişimine uğrayabilir)

Ali'nin Kitabı Kalemin Ucu Benim Arabam Sizin Aileniz Pencerenin Camları


Not: Bazı tamlamalarda tamlayan eki olarak “-den -dan” ekleri kullanılabilir
Bu ek seçme anlamı katmak için gelmektedir
Oturanlardan Biri

Not: Bazı istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaştırma harfleri yerine “y” harfi kullanılabilir
Suyun Altı Şişenin Suyu

Not: “Benim Kalemim” tamlamasındaki “ben” zamiri “-im” eki almıştır Bu ekin aslı “-in” dir Fakat bu ek zamanla ses değişikliğine uğramıştır


1- BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI:

*Tamlayanın ve tamlananın tamlama eklerini (ilgi iyelik) aldığı tamlamalardır
(Tamlayan+İlgi Eki) + (Tamlanan+İyelik Eki)
Evin Önü Gökyüzünün Maviliği Yağmurun Yağışı Pantolonun Düğmesi
Bizim Evimiz Odanın Duvarları Çocuklardan Biri Yolculardan Birkaçı

Not: Tamlamayı kuran sözcükler her zaman ad olmayabilir
Senin Silgin  Silgilerin Bazısı  Onların birkaçı  Adamın Kendisi (Zamir kullanılmış)
Çalışmanın Faydası (Fiilimsi kullanılmış)

Uyarı: İsim tamlamalarında fiilimsi kullanılıp kullanılmayacağı konusu net değildir Genel kanaat Tamlayan kısmında kullanılabileceği yönündedir

Not: Belirtili isim tamlamasında tamlayanla tamlanan arasına farklı sözcükler girebilir Bu durumda da isim tamlamasının türü değişmez
Dağın sert kayalıkları => Belirtili İsim Tamlaması (Araya sıfat girmiş)
Suyun insanın içini rahatlatan sesi => Belirtili İsim Tamlaması (Araya sıfat grubu girmiş)


Not: Belirtili isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan niteleyici öğeler alabilir İsim tamlamasının türü değişmez
Genç kızın sarı saçı => Belirtili İsim Tamlaması (Tamlayan da tamlanan da sıfat almış)
İhtiyar adamın bastonu => Belirtili İsim Tamlaması (Tamlayan sıfat almış)


Not: Tamlayanı zamir olan isim tamlamalarında zamir düşürülerek “tamlayanı düşmüş isim tamlaması” oluşur
(Benim) / Kalemim kırıldı (Tamlayanı düşmüş isim tamlaması vardır)

Not: İsim tamlamasında tamlayan yada tamlanan birden fazla olabilir
Damın tahtası kiremidi eskimişti (Tamlanan iki tane)
Hanımının çocuğunun duaları etkili olmuştu (Tamlayan iki tane)

Not: Belirtili İsim tamlamalarında tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir
Sesi uzaklardan geliyordu suyun


2)BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI:

*Sadece tamlananın tamlama eklerini aldığı isim tamlamalarıdır
(Tamlayan) + (Tamlayan+İyelik Eki)
Kendi Gömleği Müdür Yardımcısı Futbol Topu Galata Kulesi
Çam Sakızı Çoban Armağanı Çocuk Parkı

Not: Belirtisiz isim tamlamalarında istisna olan bazı durumlarda araya sözcük girer
Kültür Eski Bakanı

Not: Belirtisiz isim tamlamasına getirilen sıfat tüm tamlamanın sıfatı olur ve sıfat tamlaması oluşur
Taze inek sütü => Sıfat Tamlaması (İnek sütü > Belirtisiz İsim Tamlaması)
Sıcak yaz akşamı => Sıfat Tamlaması (Yaz akşamı > Belirtisiz İsim Tamlaması)

Not: Belirtisiz isim tamlaması sıfat olarak kullanılabilir
Parlement mavisi gömlek

Not: Bazı durumlarda tamlanan eki düşebilir
Topkapı(-sı)  Lale Sokak(-ğı)


3) TAKISIZ İSİM TAMLAMASI

Not: Bu konu tartışmalı bir konudur Takısız isim tamlamasının varlığı şüphelidir Bazı kaynaklarda bu tip tamlamalar sıfat tamlaması olarak ele alınmaktadır Biz bu tip tamlamaların var olduğunu düşünerek hareket edeceğiz

*Tamlayanın da tamlananın da tamlama eklerini almadığı tamlamalardır
Bu tip tamlamaların takısız isim tamlaması olabilmesi için;
Tamlananın neyden yapıldığının neye benzediğinin bildirilmesi gerekir

Deri Ceket Demir Kapı Cam Kavanoz >>> Neyden yapıldığı…
Elma Yanak Kepçe Kulak Selvi Boy >>> Neye benzediği…

Zeytin Göz => Takısız İsim Tamlaması
Siyah Göz => Sıfat Tamlaması

İpek Saç => Takısız İsim Tamlaması
Yumuşak Saç => Sıfat Tamlaması
İpek Mendil => Takısız İsim Tamlaması


4) ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI:

*İkiden fazla isimden oluşan isim tamlamalarıdır
*Bu tür tamlamalarda; tamlayan tamlanan yada her ikisi birden isim tamlaması olabilir

Masa örtüsünün kenarı (Masaörtükenar)
(Tamlayanı isim tamlamasından oluşmuş zincirleme isim tamlaması)

Evin mutfak dolabı (Evmutfakdolap)
(Tamlananı isim tamlamasından oluşmuş zincirleme isim tamlaması)

Devlet hastanesinin doktor odası
(Tamlayanı da tamlananı da isim tamlamasından oluşmuş zincirleme isim tamlaması)

Demir kapının kolunun vidasının üstü