OKUMA YÖNTEMİ VE OKUMA TÜRLERİ

OKUMA YÖNTEMİ

Hayatımızda yaptığımız her işte şuur çok önemlidir. "Saldım çayıra Mevla kayıra" anlayışı ile rast gele yapılan bir çalışma hiç fayda vermez. Çünkü amacı belli olmayan okumayı bekleyen en büyük tehlike şudur. Okuduğu metne kendini verememek. Böylece çok az zaman harcanarak yapılabilecek bir iş için çok uzun zaman harcanır. Dikkat tam yoğunlaşmadığı için de okunan metin doğru olarak anlaşılamayacaktır. Oysa okuyucu okuma amacını belirleyerek buna uygun okuma tekniklerini yerinde kullanırsa okuma hem daha kısa sürede, hem de daha iyi anlaşılacaktır. İnsanların okuma amaçlarını ikiye ayırabiliriz.

SÜREKLİ KULLANILACAK BİLGİ EDİNMEK İÇİN OKUMA
Ders çalışırken yapılan okuma elbette gazete, dergi okumayla aynı olmaz. Çünkü ders çalışma için ayrılan sürede mutlaka belli bilgiler kalıcı olarak öğrenilmelidir ve unutulmamalıdır. Çünkü bir bilgi ihtiyaç duyulduğunda hatırlanıp kullanılamazsa bir işe yaramaz. Her şeyden önce hangi dersin nerede, ne zaman, ne şekilde, kimlerle, ne kadar sürede nasıl çalışılacağının belirlenmelidir. Bunun için haftalık ve aylık bir plan yapılarak çalışılmalıdır. Yapılan çalışmalarda verimli olma şartı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Buda aktif okuma yapılmalıdır. Aktif okuma 3 aşamada gerçekleşir:
Ön Okuma: Çalışma hakkında bilgi sahibi olmak ve ilgi uyandırmak için yapılır. Ortalama 5 dakika ayrılmalıdır.
Çalışılan konunun başlıkları, koyu yazılmış bölümleri varsa özet kısımlar, hızlıca okunmalıdır. Böylece çalışılan konu hakkında bir fikir elde edilmelidir. Bu konularla ilgili sorular hazırlanarak konuyla ilgili neler öğrenileceği tespit edilmiş olur. Bunun en kolay yöntemi başlıkların soru yapılmasıdır. Böylece çalışılan konuya ilgi çekildiği için daha iyi konsantre olunarak çalışmaya daha dikkatli başlanmış olur.
Anlayarak Okuma: Bütün dikkat okunan metin üzerine verilerek yapılmalıdır. En az 40-45 dakika ayrılarak olur. Yapılan çalışma fosforlu ya da kurşun kalemle işaretlenmesi lazımdır. Böylece daha sonra çalışmak istendiğinde bu işaretlerden yararlanılabilir. Bu işaretlenen yerin daha sonra yazılması yapılan çalışmanın verimini kat kat artırır.
Çünkü yapılan araştırmalara göre 7 defa okumaktan 1 defa yazmak daha iyidir. Bütün bu çalışmalar kesinlikle tam anlaşılmadan geçilmemelidir. Çünkü tam öğrenilmeyen konular çabuk unutulur.
Tekrar: Çalışılan konuların yapılan çalışmadan hemen sonra %40-50'sinin unutulduğu tespit edilmiştir. Bu unutmanın olmaması için yüksek sesle anlatarak 5 dakikalık bir tekrarın çok büyük faydası vardır. Bu şekilde çalışılan konunun eksiklerini hemen tespit ederek ortadan kaldırmak kolay olacaktır . Bu tekrarlar
a) dersten hemen sonra
b) günlük
c)haftalık
d)aylık
e)dönemlik
yılık şeklinde düzenli olarak yapılabilirse çok faydalı olacaktır.

KENDİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN OKUMA
Genellikle bu tür okumalarda gözden geçirme yöntemi tavsiye edilmektedir. Yani okunan metni hızlıca göz gezdirerek ana fikri yararlanılacak düşünceler tespit edilmelidir.
Fakat boş zamanların değerlendirilmesi amacıyla okunan roman, fikir yazısı gibi eserler aktif okuma yöntemiyle okunabilir. Bu tür okumalarda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelisidir. Kitap, dergi, gazete gibi kaynaklardan alınan bilgiler kendini geliştirme amaçlıdır. Bu tür kaynaklardan bilgi alırken çoğu zaman ihmal edilen önsöz, giriş, yazarın hayatı ve içindekiler gibi bölümler çok önemlidir. Hususiyle de makalelerde giriş, gelişme, sonuç bölümlerine dikkat edilerek okunmalıdır. Gazeteler ise önce seçmeli okunarak hızlıca göz gezdirilmeli, daha sonra seçilen bölümler dikkatli bir şekilde okunmalıdır.

Bu tür okumalar düşünce ufkumuzu geliştirir. Boş zamanlarımızı daha iyi değerlendirmemize imkan verir. Güzel konuşma becerimizi geliştirir.
Burada dikkat edeceğimiz okuduğumuz metnin zorluk derecesi, bizim için önemi ile ona ayırdığımız sürenin doğru orantılı olmasıdır. Yani sözlük kullanmak icap eden çok zor bir yazıyı hemen bitireceğiz diye acele acele geçersek bir şey anlamadığımız gibi ayırdığımız kısa süreyi de boşa geçirmiş oluruz. Unutmamalıdır ki bu kısa süreler toplanırsa hayatımızda çok uzun sayılabilecek bir zaman eder.
Kısaca ne amaçla okuduğumuzu bilerek o amaca uygun okuma türünü çok iyi tespit edip anlayarak hızlı okumak çok önemlidir.

 OKUMA TÜRLERİ
 Anlayarak hızlı okumada dikkat edilmesi icap eden en önemli hususlardan biri de hangi yazının ne şekilde okunacağını bilmektir. İnsanların çoğu bu duruma dikkat etmedikleri için zaman kaybı çok fazla olmaktadır. Okuma hızını düşüren en önemli sebeplerden biri sesli okumadır. Oysa insanların büyük bir ekseriyeti daha iyi anlamak düşüncesiyle sesli okur. O halde bu durumu açıklamakta fayda vardır.
Genel anlamıyla okumayı ikiye ayırmak mümkündür.
A- Sesli Okuma:
Genellikle bir yazıyı başkalarının anlaması için yapılır. Bir panel ya da konferansta veya televizyon, radyo sunucusu olan kişilerin kullandığı yöntemdir. Hattı zatında bu niyetle yapılan konuşmalar da çok ilgi çekici olmaz. İyi konuşmacı mutlaka bir yazılı metin ayarlar fakat sadece ona bakarak konuşmaz. Çünkü bu durum dinleyiciler tarafından çok sıkıcı bulunur ve çekilmez bir işkence olur.
Bazı kişiler kendi başlarına ders çalışırken, kitap okurken vb. durumlarda da sesli okuma ihtiyacı duyar. Bu durum hem anlamayı güçleştirme hem de hızlı okuma açısından çok yanlıştır. Çünkü en iyi okuyucu bile sesli okuyarak, bir dakikada 120-200 kelime okur. Bundan daha yavaş okuyan kimselerin okuması sıkıcı, hızlı okuyanlarınki ise anlaşılmaz olur. Bu iler ki bölümlerde de anlatılacağı üzere anlayarak hızlı okuma için çok yavaştır. Çünkü bu konuda yapılacak az bir çalışmayla bu hız 500-1000 kelimeye çıkarılabilir. Bu durumda daha önce de belirtildiği gibi gereksiz yere sesli okunursa 15 yıllık öğrencilik hayatımızdan 1-1,5 yıl, 60 yıllık hayatımızdan 3-4 yıl kaybetmiş olacağız demektir. Bununla beraber güzel konuşma çalışmaları yaparken her gün belli bir süre sesli okumanın faydası büyüktür. Bu çalışmaları yaparken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
Bir sayfada ortalama 300 kelime olduğu bilinmektedir. O halde iyi bir okuyucu sesli okurken bir sayfayı 2-2,5 dakikada okumalıdır. Bu duruma dikkat edilerek yapılan egzersizler daha faydalı olur.
Eğer kalabalık yerde okuma yapılıyorsa ses tonu ortama göre ayarlanmalıdır. Gürültülü bir ortamda çok kısık sesle okumak nasıl anlamayı güçleştirirse, çok küçük bir yerde bağırarak okumakta dinleyicileri rahatsız eder.
Okurken noktalama işaretlerine dikkat edilmelidir. Hani halk arasında bir deyiş vardır "Çalış çalış adam ol baban gibi, eşek olma" sözünde virgülü başka yere koyarsak anlamın ne kadar değişeceği bellidir. Biz de noktalama işaretlerine dikkat etmezsek okuma yanlış anlaşılabilir. Ya da tam anlaşılamaz.
Okurken dinleyicilerle göz iletişimi mutlaka kurmalıdır. Eğer göz iletişimi sağlanmazsa dinleyicilerin dikkati dağılır.
Aşırı heyecan okumayı etkiler. Bu yüzden olabildiğince rahat okuma yapılmalıdır.
Okuyucu jest ve mimiklerini kullanmalıdır. Jest ve mimiklerin kullanılmaması konuşmayı çok monotonlaştırır. Fakat aşırı kullanılması da kişiyi komik duruma düşürerek dikkati dağıtabilir.
Toplum önünde yapılacak bir okuma mutlaka hazırlıklı olmalıdır. Telâffuzu mümkün olmayan kelimeler önceden tespit edilip çıkarılmalıdır. Hazırlıksız yapılan bir okumanın tam verimli olması mümkün değildir.
Kısaca sesli okumanın asıl amacı okunanların karşıdaki insanlara doğru ve anlaşılır bir şekilde aktarılmasıdır. Bunu bilerek başka çalışmalarda olabildiğince az sesli okumayı kullanırsak daha verimli okuma yapmış oluruz.
B- Sessiz Okuma:
Asıl okuma budur. Başarılı olmak, bir konuyu çalışıp anlamak için bu okuma kullanılmalıdır. Ne yazık ki insanlar bu okuma türünü tam ve doğru kullanamadıkları için okulda ve hayatta istedikleri başarıyı elde edememektedir. Konunun ilerleyen bölümlerinde bu durum daha ayrıntılı anlatılacaktır.