KARAHANLI DÖNEMİ EDEBİYATI(DERS NOTLARI)

NOT:Bu içerik http://www.kulturforum.biz/  ve  AÖF  Türk Dili ve Edebiyatı' nda okuyan öğrenciler   için yapmış olduğumuz bir özet çalışmadır.

KARAHANLI DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (11 -13 yy)
*Karahanlılar ilk müslüman türk devletidir.
*kurcusu Bilge kül Kadir han dır.
*karahanlıların ortaya çıkışı ile ilgili teoriler
uygur teorisi
yağma teorisi
çiğil teorisi
karluk etorisi
karluk-yağma teorisi
t'u chü'e teorisi
*Etnik yapı itibariyle karluklar ,yağmalar, türgişler ,argular, kıpçaklar ,oğuzlar gibi boyları bünyesinde barındıran bu devletin coğrafi sınırları Doğu Türkistan la maveraünnehir sahasını aşmıştı.*karahanlı türkçesi denilen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan da kaşgar dı.Orhon ve uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem Türkçesi için ''hakaniye türkçesi''de denilmektedir.
*Orta Asya daki bu yazı dilinin devamı nı;
Harezm -Altınordu
Çağatay Türkçesi ile yazılmış eserler oluşturur.
　
KARAHANLI TÜRKÇESİYE YAZILMIŞ ESERLER
*Yusuf Has Hacip ve eseri KUTADGU BİLİG
*Kudagu bilig:mutluluk ve kutsallık veren bilim anlamındadır.
*didaktik bir manzumedir.
*yusuf has hacip in mesleği (mabeynci) perdedarlık tı.
*bu eseri bilim dünyasımna tanıtan kişi;A. JAUBERT tir
*bu eserin biline üç nüshası vardır:
viyana
fergana
mısır
*bu yazmanın 915 beyitini ilk olarak H.VAMBERY almanca çeviriyle yayımlamıştır.
*bu eserin 3. nüshasını fergana da Zeki Velidi Togan bulmuştur.
*dizini üzErine yayın SEMİH TEZCAN
*nazım örgüsü ve epik uslup açısından firdevsi nin şeyh -name sinden etkilenmiştir.
*Eflak ve Aristo felsefesi kaynak olmuştur.
*Yusuf has Hacip eserinde 4 soyut kavramı kişiselleştirmişitr:
KÜN TOGDI(hükümdar)
AY TOLDI(vezir)
ÖGDÜLMİŞ(vezirin oğlu)
ODGIRMIŞ(vezirin kardeşi)
*4 ana karakterin dışında kalanlar:
küsemiş
ersig
kumaru
*Kutadgu Bilig aydın zümre şiiri dir ve aruz vezni ile yazılmıştır.
*vezni fe'ülün ..... ...... ....... fe'ül dür
*eserin sonunda buluna 3 kaside yusuf has hacip tarfından yazılmıştır. uyak düzeni kaside nazım şeklidir.
　
KAŞGARLI MAHMUT VE ESRİ DİVANÜ LÜGATİ'T -TÜRK
* Türkçenin bilinen ilk türkçe sözlüğüdür.
*hece vezni ile yazılmıştır.
*aydın zümre değil halk şiiridir.
*araplar Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır
*bilinen tek nüshası Ali Emiri Efendi tarfından satın alınmıştır.
*Türkçe ve arapça dili kullanmıştır.
*eserle ilgili ilk çalışma KİLİSLİ RIFAT BİLGE tarfından yapılmıştır
*DLT deki halk şiiri örnekleri hece ölçüsü ile yazılmış dize sonu uyaklı şiirledir
*şiirlerin içerik ve biçim yönünden sınıflandırılması:
lirik şiirler
pastoral şiirler
savaş ve kahramanlık şiirleri
destanlar
ağıtlar
* şiirlerde hece vezninin yanında aruz vezni de kullanılmıştır.
　
　
　
EDİP AHMED YUKNEKİ VE ESERİ ATABETÜ'L -HAKAYIK
*Öğretici bir ahlak kitabıdır.
*Türkçe yazılmış bir eserdir
*bilinen 4 nüshası vardır
semerkand:uygur harfleri
Ayasofya:uygur-arap
topkapı:arap
uzunköprü :arap
*en iyi ve ne eski olanı semerkand nüshasıdır..uygur harfleriyle yazılmış..
*eser üzerine ayrıntılı tek çalışma R.R.ARAT tarafından yapılmıştır.
*eserin içerik özelliği:
dizi başı uyak kullanmış
uyak vezin açısından kusurlu
imale ve zihaf kullanmış
　
KARAHANLI TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KUR 'AN TERCÜMELERİ
*İlk kur'an tercümesi satır arası tercüme niteliğindedir.
*karahanlılar dönemine ait olduğu düşünülen çeviriler.
1)Türk islam eserleri müzesi
*karahanlı tükçesi ile yazılmış
*ilk yarısı Abdullah Kök tarfından doktora tezi olarak yapılmış
*ikinci yarısı suat ünlü tarfından doktora tezi olarak
2)Anonim tefsir
*diğerlerinden farkı satır arası tercümelerin yanısıra surelerle ilgili tefsir ve hikayelere de yer vermiştir.
*harezm türkçesiyle yazılmıştır.
*1914yılında Zeki velidi Togan tarafından fergana da bulunmuş söz varlığı BOROVKOV tarfından hazırlanmıştır.
3)Manchester-John RYland nüshası
*satır arası türkçe ve farsça çeviriyi içerir.
*bu nüsahnın sözlüğü Echkmann tarfından hazırlanmış , ölümünden sonra LİGeTİ nin önsözüyle yayımlanmıştır.
4)Taşkent Özbek bilimler Akedemisi
*bu eser de satır arası Türkçe ve farsça çeviridir..
*yorumlar içermez